Во март Македонија ја затвори Балканската рута и со тоа значително го намали бројот на бегалци. Министерот за надворешни работи Никола Попоски ја поздравува политиката на „добредојде за бегалците“ на Меркел – отворање на границите не доаѓа предвид како опција.
Ди Велт: Околу 700.000 бегалци поминале низ Македонија преку балканската рута кон Северна Европа додека Скопје во март не ја затвори границата со Грција. Каква е сега состојбата на границата?
Никола Попоски: Ситуацијата денес не може да се спореди со состојбата пред затворањето на границата. Минатиот септември дневно доаѓаа од 11.000 до 14.000 луѓе на границата. Тоа беше катастрофа. Денес доаѓаат неколку стотици кога имаме лош ден и во повеќето случаи спречуваме нелегално преминување на границата. Од јануари имаме регистрирано околу 35.000 обиди за нелегално преминување на границата кон Македонија.
Ди Велт: Бројот на бегалци што доаѓаат преку Турција кон Грција се зголемува, а Грција ги преместува бегалците од островите на копно. Очекувате ли зголемување на бројот на бегалци на македонската граница?
Попоски: Бидејќи шверцерите се свесни дека постои мошне солидна контрола на границата со Македонија, повеќето бегалци не ја користат оваа рута. Многу од бегалците ја користат копнената граница меѓу Турција и Грција и натаму преку Бугарија се упатуваат кон Северна Европа. Тоа е ризик. Ако се нанесе силен притисок на Турција, што може да се случи ако дојде до негативен развој на настаните во Египет или во Сирија, може да се очекува голем пораст во бројот на бегалци. Тоа загрижува, но не очекувам дека ќе дојде до истото сценарио како во 2015 година.
Ди Велт: Претходно се жалевте дека Грција би можела подобро да ја осигура границата кон Македонија. Како сега ја оценувате нивната ангажираност?
Попоски: Соработката со Грција е драстично променета. Пред само една година немавме никаква соработка. Грчките надлежни власти во пракса го мереа својот успех со бројот на мигранти што ја напуштаа Грција кон Македонија. Откако согледаа дека нашата контрола на границата не дозволува зголемување на бројот на бегалците и тие можат самите подобро да се организираат, започнаа да соработуваат. Во моментов нашите гранични служби директно соработуваат на дневна основа за координирање на напорите.
Ди Велт: Во рамки на договорот меѓу ЕУ и Турција за бегалците, Грција праќа назад значително помал број бегалци од договореното. Што ќе се случи ако договорот пропадне?
Попоски: Се согласувам дека бројката е многу мала и тоа претставува ризик. Но засега ни останува само опцијата да се придржуваме до договорот со Турција. Ако договорот пропадне, тогаш Грција повторно ќе биде изложена на голем притисок. Тоа може дури и да ги принуди земјите членки на ЕУ да побараат суспензија на Грција од Шенген зоната. Тоа не е во наш интерес и не е во интерес на Европа. Треба да преземеме сè што можеме за да го зачуваме договорот.
Ди Велт: Новата европска Агенција за заштита на границите и крајбрежјето може да распредели до 1.500 гранични чувари за осигурување на надворешните граници на ЕУ. Дали е тоа доволно?
Попоски: Со оглед на бројките тоа не е доволно. Но клучното прашање ќе биде степенот на соработка што ќе го постигнат граничните служби на државите од двете страни на границата.
Ди Велт: Дали Македонија ќе бара помош од Фронтекс за обезбедување на македонската страна на границата со Грција?
Попоски: Досега Грција имаше политички приговор во овој поглед. Засега, ние ја контролираме границата со поддршка на голем број земји членки на ЕУ како Австрија, Унгарија, Хрватска и Словенија, кои праќаат полициски службеници. Нас не ни прави разлика дали на македонската граница ќе дојде австриски полицаец под австриско знаме или како дел од Фронтекс.
Ди Велт: Во септември, Високиот комесар на ОН за човекови права во септември ги критикуваше политиките на Македонија за бегалците, велејќи дека Македонија води политика на протерување и притворање на бегалците во транзитните центри.
Попоски: Тоа му е работа, а ние соработуваме со него. Но сметам дека тоа не е фер. Во Македонија имаме неколку стотици бегалци и мигранти што имаат можност да поднесат барање за азил. Најголемиот проблем е тоа што не сакаат да поднесат барање за азил кај нас затоа што тогаш нема да можат да поднесат такво барање во Германија, Австрија или на друго место. Тие се оние што не сакаат да поднесат барање.
Ди Велт: Македонија беше критикувана и поради затворање на границата.
Попоски: Тоа е малку лицемерно затоа што не е во наш интерес да го прекинеме протокот на бегалци. Луѓето едноставно поминуваа преку нашата земја за да стигнат до Западна Европа. Тоа би не чинело помалку пари и не би биле во фокусот на критиките. Ако Македонија не ја затвореше границата ќе дојдеше до колапс на Шенген зоната и секоја земја засегната од бегалската криза ќе воведеше гранична контрола. Најповолното решение и политички најприфатливо е некој друг да го направи тоа – а тоа го направивме ние. Повеќето во Европа се благодарни за тоа па дури и се среќни што сме постапиле така. Но некои не го искажаа тоа гласно.
Ди Велт: Зошто Македонија воопшто ги затвори границите ако велите дека ќе беше полесно да ги пуштите луѓето да поминат низ вашата земја?
Попоски: Затоа што сакаме да бидеме дел од ЕУ. Toa беше во интерес на Европа и постоеше европска одлука за затворање на балканската рута. За нас беше многу важно да докажеме дека заслужуваме да бидеме дел од ЕУ.
Ди Велт: Има ли доволно поддршка од Германија и од ЕУ за справување со бегалската криза?
Попоски: Не во поглед на директна поддршка на терен. Но ова не е ништо што не сме го очекувале. Навикнати сме на различни стандарди во различни ситуации. Кога ќе погледнеме на тоа колку пари добива Грција и што напори преземаат со нив, тогаш нема споредба. Има два вида земји, или сте член на ЕУ или не сте. Најголемата поддршка што сме ја добиле е билатерална, што значи поддршка во полициски службеници пратени од одредени земји за контролирање на границата.
Ди Велт: Би сакале ли да имате поголема финансиска помош од ЕУ?
Попоски: Тоа би било добро, но е илузорно. Поддршката веројатно ќе се даде во вид на признанија, наместо со практични работи. Жалење и викање дека ни требаат повеќе пари нема да ни помогне, само ќе нè фрустрира. Затоа е подобро да се концентрираме на порационален пристап.
Ди Велт: Македонија е кандидат за влез во ЕУ. Дали Брексит влијаеше на интересите на Македонија за влез во ЕУ?
Попоски: Брексит влијае на нас, затоа што Велика Британија историски се залагала за проширување на ЕУ. Сега тој глас веројатно ќе исчезне. А и довербата во проширувањето на ЕУ е сериозно загрозена од Брексит и од бегалската криза. Решението за една неорганизирана бегалска криза беше донесено од една земја што не е членка на ЕУ, а повеќето проблеми како недоволна администрација и обработка на податоци потекнуваат од рамките на ЕУ. Но Брексит не влијаеше на интересот и подготвеноста на нашиот народ да биде дел од ЕУ.
Ди Велт: Во изминатата година ЕУ го критикуваше Скопје во поглед на политичката криза и скандалот со незаконско прислушкување на 20.000 луѓе. Европската Комисија бара од Скопје да ги спроведе неопходните реформи, вклучувајќи и спроведување слободни и фер избори во декември. Дали Скопје ги има исполнето овие барања?
Попоски: Да, дури и повеќе. Што се однесува до отпочнување на преговорите за членство, ние уште од 2009 година ги исполнивме сите критериуми но никој не се грижи за тоа. Сега требаше да бидеме во седмата година на преговори ако се постапуваше фер со нас. Имаше одложувања во неколку наврати, затоа што постоеше противење од Грција поради спорот со името. Но не се сомневам дека сме подготвени за отпочнување на преговорите.
Ди Велт: Дали сметате дека ЕУ не постапува фер со вас?
Попоски: Во овој процес нема ништо фер. Тука станува збор за реална политика. Ги имате големците со своите правила и стандарди и ги имате малите, што мора да се прилагодат на правилата што им се наметнати.
Ди Велт: Кога очекувате дека Македонија ќе стане член на ЕУ?
Попоски: Реално гледано, тоа веројатно ќе се случи во рамки на еден пакет, а овој пакет на нови членки ќе биде во 2024-2025 година кога повеќе земји од Балканот ќе пристапат на ЕУ. Тоа не зависи само од Македонија. Реформите зависат од Македонија, но членството е повеќе политичка одлука. Тоа повеќе зависи од Германија и Франција отколку од кој било друг фактор.
Ди Велт: Ангела Меркел е критикувана што ги кани бегалците да дојдат. Се согласувате ли со тоа?
Попоски: Не е фер да се рече дека Германија е одговорна за кризата. Германската канцеларка има поголема одговорност од кој било друг да испрати порака и да ги одрази вредностите на ЕУ. Една од овие вредности е тоа што мора да им помогнеме на луѓето што се наоѓаат во тешка состојба. Друг аспект е прашањето дали можеме да го издржиме тој притисок. Одговорот е: не. Ако се соочиме со уште една година како 2015 во поглед на приливот на бегалци, тогаш повеќе нема да има Шенген и многумина ќе ја преиспитаат својата согласност за нудење таква помош на ниво на Европа. Тешко е да се постигне таквата рамнотежа.
Ди Велт: Германија сега се нуди да прифати неколку стотици бегалци што се заглавени во Италија и Грција на месечна основа. Австрискиот министер за надворешни работи се пожали дека тоа би можело да привлече повеќе бегалци. Што мислите вие?
Попоски: За многу економски мигранти најголем поттик е фактот дека постојат лица што успеале да најдат подобра работа и подобар животен стандард. Мислам дека ако Германија прифати неколку стотици повеќе бегалци нема да ја промени целокупната слика.
Ди Велт: Минатата година Меркел изјави: „Ќе успееме“. Дали успеавме?
Попоски: Ако некој речеше дека 1,2 милиони луѓе ќе се сместат во Германија без да се предизвикаат граѓански немири, едвај некој да поверуваше. Постоеја и негативни страни но Германија успеа изненадувачки добро да ја контролира кризата. Но се сомневам дека би можело да се повтори истото. Затоа мора да ги држиме границите затворени.
Ди Велт: Дали Европа е подготвена за нов пораст на бројот на бегалци?
Попоски: Уште една бегалска криза како онаа во 2015 година ќе ја смени ЕУ како концепт. Ќе има многу еднострани постапки со кои постоењето на шенген би се ставило под знак прашалник како и сите засебни договори меѓу земјите членки. Тоа може да има драматични последици. Ние би се соочиле со многу голем број бегалци заглавени во Македонија. И кај нашиот народ би се појавило силно чувство на неправда зашто сме соочени со проблем што не е предизвикан од нас, а потекнува од ЕУ. Со затворање на мигрантската рута како што направи Македонија, со воспоставување ефикасна контрола на границите и со договори што се справуваат со мигрантската криза на територијата на Турција ќе се спречи таков можен втор бран на бегалци.
Ди Велт: Во Германија беше приведено лице осомничено за тероризам. Некои терористички мрежи ја искористија бегалската рута за инфилтрација на терористи. Како може да се спречи ова?
Попоски: Ние ќе се спротивставиме на тоа така што ќе го зајакнеме споделувањето на информации со другите земји што не се дел од ЕУ, но се наоѓаат на мигрантската рута. Сметаме дека е голем недостаток што не постапуваат со нас како со рамноправен партнер на ова ниво. Во моментот, се обидуваме да добиеме информации преку партнерските земји членки. Но во поглед на безбедноста ова е далеку од доволно. Македонија и Србија треба веднаш да добијат пристап до системот за информации.
Интервјуто за „Ди Велт“ ќе можете да го прочитате ТУКА.