Американскиот државен секретар Ентони Блинкен најави во понеделникот голем американски финансиски поттик за Иницијатвата три мориња, истакнувајќи дека платформата за соработка на 12-те држави од централна и источна Европа дополнителна важност поради воената интервенција на Русија во Украина.
Иницијативата три мориња е промовирана како неформална политичка платформа на земјите меѓу Балтичкото, Јадранското и Црното Море, но со доминацијата на САД во неа одамна ја трансформираат во геостратешка иницијатива за воздржување на Русија.
Целата на иницијативата е јакнење на поврзаноста на 12-те членки кои во таа сфера заостануваат зад западот на Европската унија, со акцент на транспортната, дигиталната и енергетската инфраструктурата. Освен САД, во иницијативата учествуваат и финансиски ја поддржуваат и Европската унија и Германија.
Инвестицискиот фонд 3SIIF, со седиште во Луксембург, вклучува акционери од земјите кои учествуваат во иницијативата „Три мориња“. Во моментов вредноста на фондот 928 милиони евра, но со потенцијал за раст меѓу три и пет милијарди евра. Во фондот директно не учествуваат државите, туку нивните банки за развој, и преку него се бараат голем проекти за вложувања вредни над 30 милиони евра.
„Клучното прашање во ЕУ и на самитот на Иницијативата три мориња е прилагодувањето на зависноста од руските фосилни горива“, рече во родната Рига, Валдис Домбровкис, потпретседател на Европската комисија за економија.
На собирот преку видео-линк му се обратија украинскиот претседател Владимир Зеленски и американскиот државен секретар Ентони Блинкен кој ја истакна „уште поголемата важност на овој формат по руската инвазија којашто на нарушила енергетската безбедност на Европа, но и ја покажале важноста на поголемата транспортна и дигитална поврзаноста на истокот на континентот“.
Блинкен најави и „голем нови средства“ од Американската корпорација за меѓународни развојно финансирање (DFC) за фондот на Инцијативата три мориња. Неофицијално се очекува дека таа помош ќе изнесува 300 милиони долари, а точната сума ќе ја објави челникот на DFC, Скоте Нејтан кој во Латвија учествува на деловен форум.
Иницијативата веќе вложи во неколку проекти, како што е „Cargounit“, најголемата приватна компанија за изнајмување локомотиви во Полска, центарот „Greenergy Data“ кој ќе развива мрежа на ткн „зелени центри“ за податоци во централна и источна Европа, како и „Enery“, оператор на соларни електрани во Бугарија, Чешка и Словачка.
Дванаесетте членки на Иницијативата сочинуваат речиси третина од Европската унија со околу 112 милиони лица, но заостануваат зад бруто домашниот производ (БДП) од западните членки. Првиот самит на Иницијативата три мориња беше одржан во 2016 година во хрватски Дубровник, па следеа состаноците на врвот во Варшава, Букурешт, Љубљана, Талин и Софија, а по Ригија следната средба ќе се одржи во Романија.