За „Раша Тудеј“, пишува Лидија Мисник, новинарка од Москва фокусирана на политичкиот процес, социологијата и меѓународните односи
Медиумите избувнаа откако оваа недела проектил падна на полска територија и усмрти двајца цивили. Со оглед на обвинувањата упатени кон Русија во часовите по инцидентот, повикувањето на членот пет од Договорот за НАТО што ја регулира колективната безбедност немаше да биде целосно изненадување.
Се разбира, ова несомнено ќе доведе до почетокот на Третата светска војна.
Сепак, се покажа дека Западот не бара директен вооружен конфликт со Русија. Западноевропските и американските функционери побрзаа да ја ублажат својата огорченост и да ја покријат ситуацијата.
Кој е виновен?
Инцидентот во полското село Пржеводов, кое граничи со Украина, уште еднаш ги покрена прашањата за ефикасноста на механизмите на НАТО за заедничка одбрана. Во рок од 24 часа од нападот, два факти беа конкретно утврдени: Она што беше истрелано беше противвоздушна наведувана ракета С-300 и две лица беа убиени.
Набргу по инцидентот, полското Министерство за надворешни работи избрза со заклучок дека она што падна во селото е „проектил од руско производство“. С-300 беше развиен од Советскиот Сојуз кога беа членки и Москва и Киев. Русија во тоа време не постоела како независна држава.
Полскиот претседател Анджеј Дуда беше помалку категоричен, велејќи дека нема проверени информации за потеклото на ракетата, но дека „најверојатно се работи за ракета од руско производство“.
Полското Министерство за надворешни работи го повика рускиот амбасадор во Варшава, Сергеј Андрејев. Во меѓувреме, премиерот Матеуш Моравјецки свика итен состанок на Бирото за национална безбедност и членовите на Комитетот за национална безбедност и одбрана. На состанокот е донесена одлука некои воени бази во земјава да бидат ставени во зголемена готовност.
Руското Министерство за одбрана соопшти дека ракетата што паднала во Полска била лансирана од украинскиот систем С-300. Министерството додаде дека Русија не нападнала ниту една цел во близина на украинско-полската граница и дека прецизни напади биле извршени само на територијата на Украина, а не на 35 километри од границата со Полска. Руската војска даде гаранција дека сите проектили што ги лансирала ги погодиле прецизно нивните цели и обвинувањата дека нејзините ракети паѓаат врз Полска се намерна провокација.
Во разговор за РТ, воениот коментатор и пензиониран полковник Михаил Ходаренок истакна дека најверојатниот виновник за овој инцидент е 540-от украински противвоздушен ракетен полк стациониран во Лавов. Полкот добива водени ракети 5V55R од фабрика во Вишневи во близина на Киев, која почна да ги произведува откако Украина ја стекна својата независност.
„540-тиот полк вечерта на 15 ноември беше ангажиран во борбена операција и пукаше кон воздушни цели. Сосема е можно една од дивизиите (или и двете со концентриран оган) да вршеле лансирања на терени за потера со азимут од 240-300 степени (во правец на запад).
„Можно е еден од каналите за наведување да направил грешка (ова во никој случај не е реткост во тешка и брза воздушна битка), а две наведувани проектили 5V55R завршиле во полскиот воздушен простор. По неуспехот, проектилите се префрлија на режим на самоуништување, преку команда на временскиот механизам (или со целосно исклучување), боевите глави експлодирале, а остатоците паднаа на земја“, се вели во извештајот на полковникот за тоа што можеби се случило.
Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, исто така истакна дека инцидентот во Полска не може да се смета за основа за ескалација. Тој ги означи изјавите на голем број западни политичари како „уште еден пример за хистерична русофобија“.
Набргу потоа, самата Варшава призна дека најверојатно лажно ја вмешала Москва. Самиот Дуда рече дека е „многу веројатно“ дека проектилот бил од воздушната одбрана на Украина.
Западните лидери претпочитаа да се воздржат од агресивни обвинувања кон Русија. Американското Министерство за одбрана изјави дека не поседува докази што би можеле да ги потврдат извештаите за падот на руската ракета на полска територија. Претседателот Џо Бајден истакна дека прелиминарните информации укажуваат на тоа дека ракетата не потекнува од Русија. Понатаму, како што подоцна објави Ројтерс, тој ги предупредил лидерите на Г7 дека она што падна во Полска можеби е украинска ракета за воздушна одбрана.
Песков ја окарактеризира американската реакција како воздржана и професионална.
Како што рече полковникот Ходаренок, „реакцијата на Белата куќа е јасно заснована исклучиво на непобитни податоци од американското разузнавање“.
Од категорични оценки се воздржа и францускиот претседател Емануел Макрон, кој изјави дека во моментов е невозможно да се утврди кој е одговорен за ракетниот инцидент во Полска.
Шефот на НАТО Јенс Столтенберг објасни зошто ракетите не биле пресретнати од воздушната одбрана, велејќи дека немало предупредување за непосреден напад и дека инцидентот нема такви карактеристики.
Дали НАТО може да го активира членот пет?
Веднаш по извештаите за нападот на полска територија, медиумите почнаа да зборуваат за членовите четири и пет од Договорот за НАТО. Членот четири е чекор за реагирање на заканите со кои се соочуваат земјите-членки. Тој ги повикува членовите да спроведат консултации меѓу себе ако еден од нивните бројни се соочува со закана за нејзиниот територијален интегритет, политичка независност или безбедност.
Членот пет од Вашингтонскиот договор повлекува итен колективен воен одговор од НАТО, кој мора да биде даден доколку некој потписник на договорот е подложен на напад. Овој член беше повикан по терористичките инциденти од 11 септември 2001 година, во САД, по што коалицијата предводена од Америка го нападна Авганистан.
Вреди да се одбележи дека еден од првите што коментираше беше украинскиот претседател Владимир Зеленски, кој ја посочи одговорноста за „ракетниот напад“ кон Русија. Тој рече дека тоа претставува напад врз колективната безбедност и значителна ескалација, што јасно укажува дека тоа е напад врз членка на НАТО.
Алексеј Данилов, секретар на Советот за национална безбедност и одбрана на Украина, рече дека Киев не се согласува со заклучокот на Западот дека ракетата е од украинско потекло и бара на експертите од неговата земја да им се овозможи пристап до локацијата. Тој рече дека Киев сака да им ги предаде на своите поддржувачи „доказите за руската трага“ и праша како дошле до заклучок дека станува збор за украинска противвоздушна ракета.
Сепак, како што истакна полковникот Ходаренок, за Варшава нема да биде проблем да обезбеди докази за потеклото на ракетата, со оглед на тоа што противвоздушните наведувани проектили не се распаѓаат целосно откако ќе се детонира боевата глава.
„Остануваат прилично значајни фрагменти од проектилот, кои овозможуваат прилично лесно да се идентификува идентификацискиот број (серија, број, година на производство, производител) на самата ракета, како и броевите на неговите компоненти. Понатаму, техничките етикети на фрагментите веројатно би биле на украински. Ракетите за 540-от полк се произведени во фабрика во Вишњеви во близина на Киев во годините по независноста на Украина. Според тоа, сите ознаки треба да бидат на националниот јазик. Полските специјалци кои пристигнаа на лице место веројатно знаеја за тоа уште од самиот почеток, веднаш штом почнаа да ги проучуваат фрагментите од проектилот“, рече тој.
Како резултат на тоа, заклучокот е дека за Украина инцидентот има повеќе политичко отколку воено значење.
„Желбата на Украина да ги вовлече Полска и САД во конфликтот е јасна, за да има основа да се повика на членот пет“, изјави за РТ Константин Блохин, водечки истражувач на Центарот за безбедносни истражувања на Руската академија на науките.
„Украина сака САД директно да се вклучат во конфликтот наместо да водат хибридна војна“.
Сепак, САД очигледно немаат намера да се вклучат директно, смета Блохин.
„Тие не сакаат да војуваат за Полска, а камоли за Украина. И Полјаците не сакаат војна. Затоа сега сите се повлекуваат. И Бајден и Столтенберг многупати рекоа дека секој воен судир со Русија ќе доведе до Трета светска војна. Тие сакаат да ги решат сите свои проблеми по пониска цена со користење на Украина“, додаде тој.
Во меѓувреме, Полска веќе го преиспита својот план да се повика на членот четири. „Текот на настаните и податоците што дојдоа преку ноќ нѐ наведоа да веруваме дека не бил намерен напад врз Полска. Според нашите информации до овој момент, немало план за напад на Полска“, рече Моравјецки.
Ова беше сосема очекувана одлука, имајќи предвид дека САД се целосно незаинтересирани да се повикаат на членот за колективна безбедност.
„Се приближивме до моментот на вистината во конфронтацијата меѓу колективниот Запад и Русија. Кога тоа се случи, стана јасно дека може да се преземе напад од Русија. Оваа ситуација ја тестираше ефективноста на стратегијата на НАТО за обезбедување на безбедноста на колективниот Запад“, изјави за РТ виш научен соработник во Институтот за американски и канадски студии Владимир Василиев.
Тој истакна дека самиот инцидент има елемент на случајност, но дека помогнал да се расветли долгогодишното прашање: до кој степен Западот е подготвен да се повика на членот пет за да ги одбрани членките на НАТО? Како што истакна Василиев, во оваа ситуација, Западот „закочи на сè“, а САД брзо се засолни зад верзијата дека тоа е украинска ракета.
„Секогаш постоеше прашање за степенот до кој САД би биле подготвени да интервенираат во име на Рига, Вилнус или Варшава, а притоа да ги жртвуваат Бостон, Чикаго или Калифорнија. И сега станува јасно дека има проблем и дека САД не се подготвени да ја жртвуваат сопствената безбедност, сопствените територии“, рече Василиев.
Според неговите зборови, оваа епизода е исклучително важна за Русија, бидејќи покажува дека САД не се подготвени да се повикаат на членот пет додека не постои опасност за самата земја или барем за некои од најважните земји-членки на блокот, пред сѐ, Западна Европа.
„Постои одредено разбирање дека конфликтите како овој треба да ги решаваат други. САД со задоволство ќе ги стават Полска, Балтичките држави, Бугарија и Романија во линијата на огнот додека самите ќе останат надвор од воената зона. Тоа е местото каде што целата архитектура на НАТО почнува да се урива. Домашната политика секогаш ќе има приоритет“, додаде Василиев.
Од оваа ситуација, смета тој, може да се извлече далекусежен заклучок: Украина во која било форма не е сакана од НАТО. Василиев вели дека е јасно дека САД играат геополитичка игра против Русија користејќи ја Украина, која е потрошна. Ова овозможува виталните интереси на Вашингтон да останат недопрени. Според него, земјите од Источна Европа подеднакво се сметаат за не витални интереси, како и Финска и Шведска, а веројатно и Турција.
Што можеме да очекуваме во иднина?
Експертите веруваат дека она што првично изгледаше како главна приказна ќе заврши под тепих и за една недела никој нема да го памети. Веќе е доволно јасно дека Западот ќе се држи до својата реторика дека она што падна во Полска е украинска ракета, што значи дека не само што нема основа за повикување на член 4 или 5 од Договорот за НАТО, туку дека нема ни да има какви било санкции поврзани со инцидентот.
„Не знаеме што ќе им се каже на Украинците приватно, веројатно нешто како „не го прави тоа повторно“. Но, од гледна точка на јавната политика, прашањето ќе се стави настрана, бидејќи Русија не е виновна, а Украина е пријателска држава која само се обидува да возврати. Во секој случај, општата порака што веќе се артикулира е дека Русија и онака е виновна, бидејќи да не беше војната во Украина, ова немаше да се случи“, изјави директорот на Дискусионалниот клуб Валдаи, Фјодор Лукјанов за РТ.
Всушност, токму ваква изјава даде и портпаролката на Советот за национална безбедност на САД, Адриен Вотсон, која нагласи дека „какви и да се конечните заклучоци, јасно е дека страната која е крајно одговорна за овој инцидент е Русија“, бидејќи таа „покрена бараж на проектили врз Украина специјално наменети за цел на цивилна инфраструктура“, и затоа Украина го имаше „секое право да се брани“.
Главниот исход од оваа ситуација најверојатно ќе биде зајакнувањето на сопствената противвоздушна одбрана од страна на НАТО, како и снабдувањето со западно оружје за воздушна одбрана на Украина, смета Олег Барабанов, професор по меѓународни односи на факултетот за светска економија и меѓународни односи на Вишата школа за економија.
Полковникот Ходаренок се согласува дека таков исход е доста веројатен:
„Постојат сите причини да се верува дека краткорочните последици од инцидентот во Пржеводов се дека Контактната група за одбрана на Украина (Рамштајн-7) во Вашингтон, која започна следниот ден, ќе ја зголеми воената помош за Украина“.
На крајот на краиштата, и покрај острата реторика од последните месеци, барем во првите денови по инцидентот, САД и НАТО покажаа недвосмислена неподготвеност за директен воен судир со Русија. Се чини дека тие прават огромни напори за да се избегне тоа.
