Случувањата на финансиските пазари во Турција се алармантни – пад на турската лира за 30 проценти, падот на берзата за 17 отсто, скок на каматните стапки на задолжување во лири за 18 проценти, а тоа би можело да биде најава за економско забавување на земјата, а можеби дури и рецесија, анализира ББЦ.
Турската лира од почетокот на годината потона за 30 отсто во однос на американскиот долар. Берзата падна за 17 отсто, а ако се мери во долари, како што тоа го прават странските инвеститори, падот на цените на акциите достигна и 40 проценти.
Вториот репер што често се гледа на пазарите е износот на трошоците за државното задолжување. Кредит до 10 години во лири сега чини 18 отсто на годишно ниво, па дури и задолжувањето на Турција во долари е скапо, па кредити се даваат по каматна стапка од околу 7 отсто.
Турција бележи дефицит во меѓународната трговија. Повеќе увезува отколку што извезува, или поинаку кажано, повеќе троши отколку што заработува. Таквиот дефицит треба да се финансира, било со странски вложувања или со задолжување. Само по себе тоа не е ништо невообичаено или опасно. Но турскиот дефицит е прилично висок, лани изнесувал 5,5 отсто од БДП.
Притоа постојат две значајни карактеристики на турскиот надворешен долг кои исто така ја зголемуваат ранливоста. Прво, Турција има високо ниво на долгови кои мора да ги отплати во блиска иднина, односно да ги рефинансира. Агенцијата за кредитен рејтинг Фич проценува дека Турција годинава има потреба од финансирање во висина од речиси 230 милијарди долари.
Второ, многу турски компании се задолжувале во девизи. Таквите заеми стануваат поскапи за да се вратат ако националниот девизен курс падне, а паѓа. Слабата валута исто така го влошува проблемот со инфлацијата која во Турција не се смирува. Послабата лира го прави увозот многу поскап.
Централната банка планира инфлацијата да биде 5 отсто. Веќе пред една година, инфлацијата беше многу повисока од тоа, околу 10 проценти. Од тогаш ситуацијата уште повеќе се влоши со цени кои сега се зголемуваат со годишна стапка од околу 15 проценти.
Инвеститорите исто така се вознемирени со ставовите на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган за економската политика и притисокот што го врши врз турската централна банка. Имено, постои политичка опција во централната банка која сака да ја намали инфлацијата со зголемување на каматните стапки. Ваквата постапка може да ја спречи инфлацијата на два начина. Може да ја ослабне побарувачката во земјата и да го зголеми финансискиот поврат, што ги охрабрува инвеститорите да купуваат лири, а тоа би ја зајакнало валутата и ќе ги намали трошоците за увоз. Турската централна банка веќе презеде неколку такви чекори, но без трајно влијание врз проблемот.
Она што ги мачи пазарите, како што би кажале повеќето економисти, е лошата информираност на Ердоган за каматните стапки. Тој самиот се опишува како непријател на каматните стапки. Резултатот е тој дека инвеститорите не се убедени дека централната банка ќе го направи она што е потребно за да ја стабилизира валутата и со тоа да ја контролира инфлацијата.
Во некои аспекти, неодамнешната изведба на турската економија се чини разумна. Економијата растеше секоја година, освен во 2001 година, што беше последната година од економската криза и кога на Турција и помогна ММФ, како и во 2009 година под влијание на глобалната финансиска криза. Во некои години растот беше исклучително силен.
Невработеноста е висока, но релативно стабилна со стапка од 9,9 проценти.
Агенцијата за кредитен рејтинг Мудис истакнува дека економскиот раст на Турција достигна неодржливо ниво поради даночната и потрошувачка политика, истакнувајќи дека политиките за долгорочен раст биле запоставени поради фокусот на изборните циклуси.
Агенцијата Фич, пак, предупредува дека е зголемен ризикот од остро приземјување на турската економија, што значи ненадејно забавување на растот, а можеби и рецесија.
