Во саботата наутро, џихадистичката група Хамас го нападна Израел во невидени размери, бомбардирајќи го со ракети и преземајќи копнена инвазија. Следеа масакр, смрт и уништување, со стотици мртви и илјадници повредени од двете страни, вклучително и цивили, додека Израел одговори со целосна објава на војна и немилосрдно бомбардирање на појасот Газа.
Конфликтот меѓу Израел и Палестина е вообичаен но овојпат е поинаков, не само поради застрашувачкиот број на жртви од двете страни во текот на само неколку дена, туку затоа што таквите конфликти не предизвикаа формална војна од 1973 година, а легално признаената територија на Израел не била нападната од непријател од 1948 година. Влогот е огромен, но некој може да се запраша, како точно дојде до ова? Зошто се случува ова сега? И како се поврзува со поширокиот контекст не само на Блискиот Исток, туку и на светот?
Два збора: Абрахамски договор. Притисокот на Соединетите Држави да создадат еднострано, неурамнотежено и ефективно смирување на акциите на Израел, заедно со обидот да се искористи таквото за изолирање на Иран, доведе до пресметката на Хамас дека единствениот начин да се спаси нејзината кауза е да се почне целосна вооружена борба. Притоа, целта на милитантите не е директно да го уништат Израел, бидејќи мора да признаеме дека таков исход не е можен. Наместо тоа, тоа е да се сврти дипломатскиот и политичкиот бран во регионот против Израел и САД во име на нов џихад.
Абрахамскиот договор е мировна иницијатива започната во 2020 година од администрацијата на Трамп, која се обидува да ги натера арапските земји еднострано да ја признаат државата Израел, без самиот Западен Ерусалим да прави какви било отстапки во однос на прашањето за палестинската државност. Преку спогодбите, поттикнати од про-израелскиот фанатизам на поранешниот државен секретар Мајк Помпео, САД беа успешни да ги натераат Обединетите Арапски Емирати, Судан, Мароко и Бахреин да отворат дипломатски односи со Израел. САД вообичаено го поттикнаа ова со правење унилатерални отстапки за овие земји како дел од договор, како што е отстранување на Судан од списокот на Државниот спонзор на тероризмот или признавање на суверенитетот на Мароко над Западна Сахара.
Абрахамскиот договор не беше сериозна мировна иницијатива бидејќи сè што направија беше поткупување на земјите за ефективно да застанат на страната на Израел и да ја напуштат Палестина, наместо да бараат мир во еден од најистакнатите конфликти кои вријат во регионот. Покрај тоа, вистинската геополитичка намера на договорот беше да се олесни дипломатската изолација на Иран преку слабеење и расцепување на антиционистичката кауза. Поголемата стратегија, во продолжение, беше да се олесни американската хегемонија над Блискиот Исток, со оглед на многу блиските односи на Израел со САД. Опозицијата на САД во регионот секогаш одела рака под рака со противењето на Израел, било да е тоа преку арапскиот национализам (Сирија, Ирак на Садам Хусеин и, историски, Египет на Гамал Абдел Насер) или исламскиот фундаментализам (Иран, Хезболах, Хамас).
Во согласност со ова, САД се надеваа дека, со дипломатска изолација на Иран, воведување строги санкции кон него и обиди да го принудат да капитулира на неговата нуклеарна и балистичка ракетна програма, Вашингтон може да го одржи својот поредок над Блискиот Исток и да ги задржи своите поволни безбедносни односи во регионот. Абрахамскиот договор, за таа цел, поттикна смирување на Израел, наместо да се направи заемно прифатлив компромис кој се обидуваше да се придвижи кон решение со две држави. Во промовирањето на ова, САД беа среќни што му дозволија на Израел под Нетанјаху постојано да ги придвижува целните столбови кон „решение за една држава“ и ефективно да го игнорира палестинскиот отпор, кој сега го опишува како „неиспровоциран“.
Сепак, оваа стратегија не успеа по многу точки. Прво, промените во глобалниот геополитички пејзаж од почетокот на руско-украинскиот конфликт во 2022 година, како и конкуренцијата на САД со Кина, го направија Иран посилен, бидејќи тој доби политички простор за себе да ги избегне санкциите и полесно да ги развие своите воени способности без потиснување, па затоа и дава можност да даде поголема поддршка за Хамас и Хезболах. Соединетите Американски Држави сè уште користат политики за санкции од униполарната ера кои се стратешки непотребни. Потоа, второ, се чини дека САД не успеаја да одговорат за тоа како обидот за произволно менување на статус кво во корист на Израел би кулминирал со вооружен отпор бидејќи Палестинците се ефективно поддржани во ќош. Овие фактори заедно значат дека почвата е плодна за да се појави воен конфликт. Хамас пресметува дека со присилување на раката на Израел кон војна од целосен размер, може да го скине на парчиња Абрахамскиот договор и да го принуди арапскиот свет да се сврти кон поддршката на Палестина, што пак го ослабува влијанието на САД на Блискиот Исток, а како последица на тоа промовирање на поголема радикализација на муслиманите ширум светот.
Крајниот резултат ќе биде прокси војна со САД кои ќе го поддржат Израел, додека Иран, меѓу другите, ги поддржува Хезболах и Хамас. Иако претходно имало многу случаи на такви војни за посредување, било да е тоа во Сирија или Јемен, разликата во оваа е што војната е против самиот Израел, затоа, САД немаат привилегија да користат други арапски држави за поддршка. Така, палестинската кауза ќе води и пропагандна војна што ќе наметне бинарно „ние наспроти нив“ во регионот. Ова на крајот прави мочуриште за САД, чија позиција ќе има сè поголема штета колку подолго ова трае, особено што нивните воени ресурси се преоптоварени со конфликтот во Украина.
Како заклучок, Авраамскиот договор беше стратешка грешка на САД што не донесе мир на Блискиот Исток, туку фундаментално го дестабилизираше и доведе до најголемата војна во која Израел е вклучен од 1973 година.
Тимур Фоменко, политички аналитичар
