Американскиот претседател Џо Бајден ја заврши својата кампања за реизбор на должност во неделата, откако сопартијците изгубија верба во неговата ментална состојба и способноста да го поразат Доналд Трамп, како и дека ќе може да ги води САД во уште еден целосен мандат, и ја поддржа потпретседателката Камала Харис да го замени како претседателски кандидат на Демократската партија.
Осумдесет иедногодишниот Бајден во објавата на платформата X рече дека ќе остане во улогата на претседател и врховен командант до крајот на неговиот мандат на 20. јануари 2025 година и ќе ѝ се обрати на нацијата во текот на следната седмица.
„Најголема чест во мојот живот беше да служам како ваш претседател. И иако имав намера да барам реизбор, верувам дека е во најдобар интерес на мојата партија и земја да се повлечам и да се фокусирам единствено на исполнување должностите на претседателот за остатокот од мојот мандат“, напиша Бајден.
Неговата првична изјава не вклучуваше поддршка на Харис, но неколку минути подоцна тој се надоврза со изјава за поддршка. Така, 59-годишната Харис ќе стане првата афроамериканка којашто ќе се кандидира за челното место на водечка партија во историјата на земјата.
Не е јасно дали другите високопозиционирани демократи ќе го оспорат давањето на партиската номинација на Харис – таа нашироко се смета за избор на многу партиски функционери – или дали самата партија ќе одлучи да ја отвори опцијата за номинации на други кандидати.
Објавата на Бајден уследи по бранот јавен и приватен притисок од демократските пратеници и партиски функционери да се откажат од трката по шокантно слабиот настап во телевизиската дебата на 27. јуни против републиканскиот ривал, 78-годишниот Доналд Трамп.
Повременото недовршување на јасни реченици од страна на Бајден, конфузијата во настапите и комуникацијата со одамна починати лица, неснаоѓањето во просторот и времето, го светија вниманието на прашањата за способноста на Бајден за уште еден четиригодишен мандат.
Неговите гафови на самитот на НАТО – кажувајќи го името на рускиот претседател Владимир Путин кога мислеше на украинскиот претседател Володимир Зеленски и нарекувајќи ја Харис „потпретседателот Трамп“ – поттикна дополнителна загриженост.
Само четири дена пред да го објави своето повлекување од претседателската трка, на Бајден по третпат му беше дијагностициран ковид-19, што го принуди да го прекине своето патување во Лас Вегас во кампањата. Повеќе од еден од 10 демократи во Конгресот јавно го повикаа да се откаже од трката.
Историскиот потег на Бајден, првиот актуелен претседател кој се откажа од реизборната номинација на неговата партија по претседателот Линдон Џонсон во март 1968 година, ѝ остава неговата замена помалку од четири месеци во кампањата. Доколку Харис се појави како кандидат, потегот би претставувал коцкање без преседан на Демократската партија: нивната прва црна и азиско-американска жена во трката за Белата куќа во земјата која избра еден црн претседател и ниту една жена претседателка во повеќе од два века демократија.
Бајден беше најстариот американски претседател некогаш избран кога го победи Трамп во 2020 година. За време на таа кампања, Бајден се опиша себеси како мост до следната генерација демократски лидери. Некои ова го протолкуваа како мандат со еден мандат, преодна фигура која го победи Трамп и ја врати партијата на власт. Но, тој одлучи да се кандидира за втор мандат верувајќи дека тој е единствениот демократ кој може повторно да го победи Трамп. Меѓутоа, во последно време неговата поодмината возраст почна да станува позабележителна. Неговото одење стана сосема нестабилно, а пелтечењето од детството повремено се враќа.
Неговиот тим се надеваше дека добриот настап на дебатата на 27. јуни ќе ја ублажи загриженоста за неговата возраст. Се случи спротивното: анкетата на Reuters/Ipsos по дебатата покажа дека околу 40 отсто од демократите сметаат дека тој треба да се откаже од трката.
Донаторите почнаа да протестираат, а поддржувачите на Харис почнаа да се собираат околу неа. Вoдечките демократи, вклучително и поранешната претседателка на Претставничкиот дом, Ненси Пелоси, долгогодишен сојузник, му кажаа на Бајден дека не може да победи на изборите.
Бајден првично се спротивстави на притисокот да се повлече. Тој одржа разговори за контрола на штетите и состаноци со државните пратеници и гувернери, а даваше ретки телевизиски интервјуа. Но, тоа не беше доволно. Анкетите покажаа дека предноста на Трамп во клучните држави се зголемува, а демократите почнаа да стравуваат од пораз и на половичните избори за Претставничкиот дом и за Сенатот. На 17, јули, претставникот од сојузната држава Калифорнија, Адам Шиф, го повика да се повлече од трката.
Заминувањето на Бајден поставува нов контраст меѓу наводниот демократски кандидат, поранешната обвинителка Харис, и Трамп, кој на 78 години е две децении постар од неа и се соочува со два нерешени кривични случаи поврзани со обиди за поништување на резултатите од изборите во 2020 година.
Меѓутоа, Бајден беше во проблеми уште пред дебатата. На почетокот на оваа година, Бајден лесно победи на прелиминарните избори на Демократската партија за претседателска номинација, и покрај загриженоста на гласачите за неговата возраст. Сепак, неговата силна поддршка за израелската воена операција во Газа ја намали поддршката кај некои во неговата партија, особено кај младите, прогресивни демократи и афро-американските и шпанските гласачи.
Многу црни гласачи велат дека Бајден не направил доволно за нив, а ентузијазмот кај демократите воопшто за вториот мандат на Бајден е низок. Дури и пред дебатата со Трамп, Бајден заостануваше зад републиканецот во некои национални анкети и во клучните држави што му требаше да победи за да доминира на 5. ноември. Харис имаше задача да допре до тие гласачи во последните месеци.
За време на прелиминарните избори, Бајден доби поддршка од повеќе од 3.600 делегати на Демократската национална конвенција, која ќе се одржи во Чикаго во август. Тоа беше речиси двојно повеќе од потребните 1.976 за номинација на партијата.
Доколку Демократската партија не ги промени правилата, делегатите кои ветија поддршка за Бајден ќе влезат на конвенцијата „неопределени“ и ќе гласаат за неговиот наследник.
Бајден го победи Трамп во 2020 година со освојување на клучни држави, вклучително и тесни трки во Пенсилванија и Џорџија. На национално ниво, тој го надмина Трамп за повеќе од 7 милиони гласови, освојувајќи 51,3 отсто од гласовите наспроти 46,8 отсто на Трамп.
