Турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган изјави во вторникот дека мора да се избегнат какви и да се чекори што ќе ја влошат војната во Украина и евентуално ќе го пренесат конфликтот во НАТО, додавајќи дека тој ќе биде домаќин на рускиот претседател Владимир Путин по изборите подоцна овој месец.
Турција, членка на НАТО, го поддржува територијалниот интегритет на Украина но одржува исклучително добри односи со Русија и редовно разговара со двете страни во конфликтот. Таа ѝ пружи воена и политичка поддршка на Украина, но и се противи на антируските санкции и подржува голема еономска соработка со Москва, особено во сферата на енергијата.
„Ја изразуваме нашата поддршка за суверенитетот и територијалниот интегритет на Украина, но веќе рековме дека мировните планови што ја исклучуваат Русија нема да дадат никакви резултати“, рече Ердоган, алудирајќи на планираниот мировен самит за Украина што ќе се одржи во Швајцарија подоцна оваа година, на кој како и на претходните Русија нема да учествува.
„Ние веруваме дека мора да се избегнат чекори кои би ги влошиле конфликтите во регионот и кои би се прошириле во НАТО“, додаде турскиот претедател.
Говорејќи на собирот за одбележување на почетокот на Рамазан со странските амбасадори во Анкара, Ердоган рече дека Турција ќе продолжи да работи на заживување на Црноморскиот договор за жито.
Минатиот месец францускиот претседател Емануел Макрон рече дека западните сојузници не треба да ја исклучат опцијата за распоредување војници во Украина. Сепак, повеќето сојузници и шефот на НАТО се оградија од идејата.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски го посети Истанбул минатата седмица, а Ердоган понуди да биде домаќин на украинско-рускиот мировен самит. Тој во вторникот рече дека Путин ќе ја посети Турција по изборите во март, без да даде детали.
Кремљ претходно објави дека посетата на Путин на Турција ќе биде по изборите во Русија од 15-ти до 17-ти март. На локални избори на 31-ви март ќе излезат и Турците.
Анкара постојано понуди да биде домаќин на понатамошни разговори, велејќи дека е потребен лидерски самит. Турскиот министер за надворешни работи Хакан Фидан рече дека страните мора да почнат да размислуваат за преговори за прекин на огнот, но дека тоа не треба да значи признавање на руските територијални добивки во Украина.
Турција беше домаќин на мировните преговори меѓу Русија и Украина во 2022 година, само неколку седмици по почетокот на војната, но оттогаш се повеќепати истакна дека некои земји го попречиле заживувањето на мировниот договор постиггне во Истанбул и оти не се преземени дипломатски чекори за унапредување на тие разговори.
Постигнаа ли Москва и Киев договор за прекин на огнот?!
Кон средината на јануари годинава беше објавено дека Украина имала шанса да постигне мир на преговорите во Истанбул во март 2022 година, но нешто или некој го промени мислењето на претседателот Володимир Зеленски, според интервјуто со неговиот поранешен помошник, Алексеј Арестович, објавено во понеделникот.
Фреди Сајерс, главен уредник на британскиот весник UnHerd, го интервјуираше Арестович речиси една година откако тој ја напушти службата кај Зеленски. Оттогаш тој се пресели во САД, и вели дека Киев сака да го уапсен под политички измислени обвиненија.
„Бев член на процесот во Истанбул и тоа беше најпрофитабилниот договор што можевме да го направиме“, вели Арестович. Украинската делегација ‘отвори шише шампањ’ кога се врати во Киев, верувајќи дека договорот е завршена работа“, додаде тој.
Протоколите биле „90 отсто подготвени“ за директна средба меѓу Зеленски и рускиот претседател Владимир Путин, според Арестович, кога украинскиот претседател ги прекинал разговорите.
Неговото отфрлање на договорот нашироко му се припишува на „масакрот во Буча“, за кој Украина ја обвини Русија, но Арестович рече дека не го знаел тоа. Нешто „апсолутно“ го промени мислењето на Зеленски и „историчарите ќе мора да најдат одговор за тоа што се случи“, рече Арестович.
„Многу луѓе велат дека премиерот Борис Џонсон дојде во Киев и ги прекина овие преговори со Русија. Не знам дали е тоа точно или неточно. Тој дојде во Киев, но никој не знае за што зборуваа, освен, Зеленски и самиот Борис Џонсон“, изјави тој за UnHerd.
Улогата на Џонсон во уништувањето на мировните преговори во Истанбул беше објавена уште во мај 2022 година од страна на весникот „Украинска правда“. Според медиумот, тој дошол во Киев со „две едноставни пораки“, дека рускиот претседател Владимир Путин е „воен злосторник“ со кој не треба да се преговара и дека дури и ако Украина е подготвена да потпише некаков договор со Русија, Западот не е.
Дејвид Арахамиа, лидерот на партијата на Зеленски во украинскиот парламент, ја спомена посетата во интервју од ноември 2023 година, парафразирајќи ја пораката на Џонсон дека им рекол на Украинците „само да продолжат да се борат“.
Поранешниот британски премиер конечно го коментираше ова прашање дури една година од првите споменувања на неговата улога на почетокот од 2024 година, велејќи дека тој „само му рекол“ на Зеленски дека Велика Британија ќе ја поддржи Украина „илјада проценти“ и дека секој потенцијален договор со Русија би бил „прилично гаден“. Сепак, тој инсистираше на тоа дека никому не му „наредил“ ништо да направи.
Во јуни 2023 година Путин, на средбата со група африкански лидери во Санкт Петербург, покажа нацрт-договор со Украина, за кој тврдеше дека е подготвен во Истанбул во март 2022 година.
„Би сакал да го свртам вашето внимание на фактот дека со помош на турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган, како што знаете, во Турција се одржаа серија разговори меѓу Русија и Украина со цел да се разработат двете мерки за градење доверба и да се состави текстот на договорот. Со украинската страна бе разговаравме за тоа дека овој договор ќе биде таен, но никогаш не го презентиравме ниту коментиравме. Овој нацрт-договор беше парафиран од шефот на преговарачкиот тим во Киев. Тој го стави својот потпис еве го“, истакна тогаш Путин покажувајќи фо наводниот документ.
Додаде дека „тоа беше наречено Договор за трајна неутралност и безбедносни гаранции на Украина“.
„Украина го отфрли мировниот договор штом Русија го исполни барањето и ги повлече војниците од Киев. Каде се гаранциите дека нема да се откажат од ниту еден друг договор во иднина“, истакна лани Путин.
Кој го спречи Киев да го потпише примирјето
На почетокот од април 2023 година, поранешниот израелски премиер Нафтали Бенет, кој беше меѓу првите светски челници кои една година претходно веднаш по руската инвазија во Украина ги посети Киев и Москва во настојувањата да се издејствува разгорување на поголем воен конлфикт, изјави дека преговорите меѓу претставниците на Русија и Украина во пролетта 2022 година, биле прекинати по иницијатива на западните земји.
Поранешниот израелски премиер во интервјуто детално зборуваше за преговорите по почетокот на руската инвазија во Украина 24-ти февруари 2022 година за личните контакти со рускиот претседател Владимир Путин и со украинскиот Володомир Зеленски, како и со челниците на водечките западни земји: американскиот претседател Џо Бајден, германскиот канцелар Олаф Шолц, францускиот претседател Емануел Макрон и тогашниот британски премиер Борис Џонсон. Според сеќавањето на Бенет, позициите меѓу западните челници биле поделени во однос на натамошните чекори.
„Сите моите активности беа координирани до најситни детали со САД, како и со Германија и со Франција“, рече тогаш Бенет а потоа потврдно одговори на прашањето на новинарот дали и прекинот на преговорите е инициран од Западот. „Во голема мера, да. Тие (Западот) ги прекинаа преговорите, а потоа ми се чинеше дека грешат. И сега ќе кажа, дека е рано да се носат заклучоци“, изјави израелскиот политичар.
Преговорите меѓу Москва и Киев започнаа неколку дена по почетокот на руската офанзива во Украина во Белорусија. Директните преговори меѓу Киев и Москва имаа добар развој до 29-ти март до средбата во Истанбул, кога беше најавена и можна средба на двата претседатела. Но потоа мировните преговори нагло замреа, а како што забележуваат и некои украински медиуми, тоа се случува веднаш по ненадејната посета на Киев на британскиот премиер Борис Џонсон.
Но шефот на турската дипломатија Мевлут Чавушогли уште кон средината на април 2022 година во разговор за американската телевизиска мрежа CNN рече дека мирното решение на војната во Украина го спречуваат „некои земји во НАТО“, кои посакуваат војната што подолго да трае за воено и економски да ја истошти Русија.
„Постојат земји во НАТО кои сакаат војната во Украина да продолжи. Продолжувањето на војната го гледаат како слабеење на Русија. Не им е многу грижа за ситуацијата во Украина“, рече тогаш Чавушоглу чијашто земја има добри односи и со Киев и со Москва и не се придружи на антируските санкции.
Според коментаторот на The New York Times, Дејвид Сангер, противници на мировен договор за Украина се и САД и уште во 2022-ра наведе дека „кога министерот за одбрана Лојд Остин на крајот од тајната посета на Украина изјави дека целта на Америка е да ја види Русија толку ослабена да повеќе нема моќ да напаѓа соседна држава, ја призна трансформацијата на судирот од битка за контрола над Украина до онаа во која Вашингтон подиректно се спротиставува на Москва“.
„Штом украинските и руските преговарачи по средбата во Истанбул се договорија околу изработката на идниот договор, премиерот на Велика Британија, Борис Џонсон, се појави во Киев без предупредување. Џонсон во Киев донесе две едноставни пораки. Првата е дека Путин е воен злосторник и треба да биде прогонуван, а не да се преговара со него, и втората – ако Украина е подготвена да потпише со него какви и да се гаранциски договори, Британија не е“, објави уште на 5-ти мај минатата година весникот Українська правда повикувајќи се на „извори блиски на Зеленски“.
