Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, денеска ја повика Србија да се приклучи на ЕУ преку усогласување на нејзината надворешна политика и реформи со вредностите и принципите на ЕУ.
„Проширувањето на ЕУ е на врвот на вашата агенда, и се надевам и уверена сум дека ќе го искористите овој момент за да ни се придружите, вклучително и усогласување на надворешната политика, бидејќи треба да споделуваме исти вредности и принципи“, рече Фон дер Лајен на заедничка прес-конференција по средбата лице в лице со претседателот Александар Вучиќ.
Фон дер Лајен денешниот разговор со Вучиќ го оцени како „одличен“, а позицијата на Брисел за проширувањето ја истакна како „прва порака“ во време на глобални турбуленции во кои ЕУ преку партнерство сака „да ја зајакне стабилноста на континентот“.
Потсетувајќи на геополитичките промени предизвикани од војната во Украина и проширувањето како важна тема на ЕУ, претседателката на ЕК истакна дека земјите кандидати мора да ги усогласат своите политики со ЕУ. „Ова е двостран процес, сите треба да ја завршиме нашата домашна задача за да имаме реален процес на проширување. Сега имаме моментум што треба да го искористиме и да направиме чекор напред“, рече таа.
И ЕУ сака да биде економски поблиску до регионот, посочи Фон дер Лајен, додавајќи дека Брисел веќе има инвестициски план за Западен Балкан од 30 милијарди евра.
Првиот чекор во тој план е создавање на единствен пазар кој со отворање на регионалните компании и економии ќе придонесе за зголемување на регионалниот БДП за 10 проценти. Вториот чекор е воспоставување на еднакви правила, што бара реформи.
„Ако ги спроведете, ќе дојдеме со инвестиции во енергетиката, инфраструктурата, образованието, а тој пакет вклучува реформи во судството и спроведување реформи во медиумите“, рече таа и додаде дека новиот пакет и план за раст опфаќа шест милијарди евра за Западен Балкан, што ќе ја подобри економијата и ќе отвори нови работни места и дека тоа е „вистинската понуда во вистинско време“.
„Пакетот економска помош поврзан со Србија подразбира и нормализација на односите со Косово“, рече претседателката на ЕК, нагласувајќи дека насилниот напад минатиот месец во Бањска на северот на Косово е „целосно неприфатлив“ и дека сторителите мора да ја сносат целата одговорност.
По 24 септември, кога околу 30 вооружени Срби упаднаа во селото Бањска во северниот дел на Косово, каде мнозинството е српско население, а еден косовски полицаец и тројца напаѓачи беа убиени во престрелка, тензиите меѓу Белград и Приштина во веќе блокираниот дијалог се зголемија.
Фон дер Лајен, исто така, ја нагласи обврската на Приштина да формира Заедница на српските општини на Косово и обврската на Србија да започне со спроведување на Охридскиот договор за нормализација, што двете страни го прифатија.
„Вистинското место за дијалог е со посредство на ЕУ, но уште поважно е тоа што за двете страни се на патот кон ЕУ, неопходен услов за нивниот европски пат, рече претседателката на ЕК.
Таа особено ја нагласи обврската за спроведување на Охридскиот договор, кој вклучува признавање на документите и институциите на Косово, а од друга страна, обврската на властите во Приштина да формираат Заедница на српски општини.
Претседателот Вучиќ ја стави економската соработка меѓу Србија и ЕУ во преден план, нагласувајќи дека Унијата е „веројатно првиот економски партнер“ со кој има две третини од извозот на стоки, додека 610-те најголеми инвеститори се членки на ЕУ и нивните инвестиции се 58,4 отсто од вкупните директни инвестиции во Србија.
„Очекуваме значителна финансиска поддршка доколку се држиме до обврските, преку грантови, но и преку поволни заеми“, рече Вучиќ.
Тој ги потенцираше бројните заеднички проекти со ЕУ, особено во инфраструктурата и дека само годинава се добиени 168 милиони евра грантови за проекти во енергетската и транспортната инфраструктура.
„Има два големи проблеми, заедно со преостанатите реформи во судството, Косово и санкциите против Руската Федерација“, рече Вучиќ, нагласувајќи дека „најголем дел од вината не е на српската страна“ во однос на Косово.
Тој повтори дека Србија е за мир и стабилност во регионот, но дека останува на своите позиции во однос на своите национални и државни интереси и уставни обврски, без експлицитно да го спомене признавањето на Косово или санкциите против Русија.
