Колку Владата предводена од премиерот Христијан Мицкоски по половина година откако е избрана, успеа да одговори на очекувањата на граѓаните. Дали им донесе пониски цени, а повисоки плати, колку ќе биде успешна новогодишната кошничка, дали и кога можеме да очекуваме повисок животен стандард, како ќе се справува со „жешкиот костен“ наречен договор со Бехтел и Енка, како планира да ја искорени корупцијата, но и да ги надмине горливите надворешно политички проблеми кои ни стојат на патот кон Европската унија, во интервју за Фактор одговара првиот човек на македонската Влада, Христијан Мицкоски.
-Ја промовиравте новогодишната потрошувачка кошничка, преку која треба да бидат намалени цените на 800 производи за околу 10 отсто, и со што, како што рековте, граѓаните ќе имаат полни празнични трпези. Но, оваа акција е доброволна, па која би била гаранцијата дека производителите и трговците ќе се придржуваат до ветувањата, и дали не стравувате на она на што предупреди Синдикатот, дека трговците прво ќе ги зголемат, па од 15 декември ќе ги намалат цените?
Мицкоски: Пред се сум многу задоволен што за прв пат успеавме како Влада да обезбедиме консензус при носењето на вакви одлуки. Општествениот дијалог е клучен во едно демократско општество, ние се водиме по тие механизми кои нема да имаат репресивен карактер туку сите заедно ќе обезбедиме подобри услови за нашите граѓани. Оваа иницијатива како што ја нарекувате новогодишна потрошувачка кошничка има за цел да обезбеди опипливо олеснување за граѓаните за време на празничната сезона со намалување на цените над 800 основни производи за 10%. Доброволната природа на оваа мерка се потпира на добрата волја и одговорноста на производителите и трговците, кои беа активно вклучени во дискусиите што доведоа до оваа мерка.
За да се обезбеди придржување кон иницијативата, како влада презедовме неколку чекори, почнувајќи преку транспарентност и мониторинг каде имаме за цел да биде воспоставен сеопфатен механизам за следење на промените на цените и за да се осигура дека намалувањата се вистински. Ќе се вршат проверки како би можеле да спречиме евентуални манипулативни практики. Дополнително, постојано ги охрабривме бизнисите да одржуваат транспарентност преку јавно обврзување на иницијативата.
Оние кои ќе се придржуваат ќе бидат препознаени како придонесувачи за општествената одговорност, додека потрошувачите ќе имаат пристап до информации за трговците кои учествуваат. Се разбира, во врска со загриженоста и можноста за зголемување на цените пред намалувањето, владата експлицитно предупреди на таквите практики ќе бидат мониторирани и ќе разгледаме начини како тоа да го анулираме. Но, важен е нашиот примарен фокус – помагање на семејствата да ја прослават празничната сезона без финансиски оптоварувања.
Оваа мерка со сигурност можам да кажам дека е одраз на заедничките напори помеѓу Владата, бизнис заедницата и потрошувачите. Иако е доброволна, таа служи како лакмус тест за корпоративната општествена одговорност и ние сме оптимисти за нејзиниот успех.
-Премиере, последната Ваша изјава околу договорот со Бехтел и Енка беше дека и натаму стоите на ставот дека тој договор е криминален, но дека со цел државата да не изгуби уште повеќе пари, ќе работите на тоа да се изгради овој проект. Можете ли попрецизно да објасните што се случува на тој план, ќе има ли и кој ќе сноси одговорност, и колку Македонија ќе ја чини Договорот за Коридорите 8 и 10Д со овој конзорциум?
Мицкоски: Владата го наследи договорот, а нашиот став за неговата проблематична природа и начинот на кој истиот овој договор бил злоупотребуван останува непроменет. Постојано наведуваме дека овој договор вклучува клаузули кои се неповолни за државата, недостига транспарентност и отвора значајни прашања за целокупниот процес. Сепак, наша примарна одговорност сега е да дејствуваме во најдобар интерес на граѓаните и државата, балансирајќи ја отчетноста со потребата да се избегнат дополнителни финансиски загуби.
Избравме да продолжиме со изградбата на Коридорите 8 и 10Д, бидејќи овие инфраструктурни проекти се клучни за економскиот развој на Македонија и регионалното поврзување. Доцнењето или целосно откажување на проектот би наметнало строги финансиски казни за државата поради договорните обврски, што би можело уште повеќе да ги оптоварува македонските граѓани.
Ние сме посветени да ги повикаме одговорните за секое погрешно постапување. Доколку се откријат докази за корупција или криминални активности, инволвираните лица – без разлика дали во претходната влада или на друго место – ќе се соочат со правдата. Нашиот пристап е да го одвоиме правниот процес и процесот на одговорност од оперативната потреба за реализација на овие стратешки проекти.
Еден од нашите први чекори по преземањето на функцијата беше да спроведеме темелна проверка на договорот за да ги разбереме вистинските финансиски импликации. Иако вкупната цена на проектот е значителна, нашата цел е да обезбедиме сите потрошени средства да придонесуваат за развојот на државата и да бидат предмет на строг мониторинг.
Мора да гледаме напред, да се грижиме како влада и да се фокусираме на спроведување на овој проект транспарентно. Ова е дел од нашата поширока заложба за спречување на слични контроверзии во иднина преку високата заложба за ставање приоритет на транспарентноста во големите државни договори.
-Според најавите, Владата ќе ја стави на врвот на приоритетите брзата пруга од Унгарија, преку Србија, Македонија до Грција. Бидејќи ова е прашање кое е едно од најбитните и го засега целиот регион, можете ли да ни кажете повеќе детали, до каде сме со тој проект и кога нашите граѓани би можеле да почнат да ги уживаат благодетите на едно такво транспортно решение? Во овој контекст, до каде се разговорите со источниот сосед за пругата кон Бугарија?
Мицкоски: Брзата пруга што ги поврзува Унгарија, Србија, Македонија и Грција е навистина еден од најтрансформативните инфраструктурни проекти за нашиот регион. Оваа иницијатива значително ќе ја подобри поврзаноста, ќе ја поттикне трговијата, ќе го олесни туризмот и ќе ја зајакне позицијата на Македонија како стратешки транзитен центар во Југоисточна Европа. Владата го направи овој проект главен приоритет, препознавајќи го потенцијалот за поблиско интегрирање на Македонија во регионалната и европската транспортна мрежа.
Активно се координираме со нашите колеги во Србија, Грција и Унгарија за да ги усогласиме временските рокови, техничките стандарди и стратегиите за финансирање. Брзата железница е дел од пошироката иницијатива во рамките на Агендата за поврзување на Европската унија, која има за цел да ја подобри инфраструктурата низ Западен Балкан. Македонија ги финализира техничките и еколошките студии за железничкиот сегмент што ќе минува низ наша територија. Истовремено, работиме на обезбедување финансирање од меѓународни финансиски институции, вклучително и Европската инвестициска банка и Европската банка за обнова и развој.
Иако конкретните временски рокови зависат од напредокот на регионалната соработка и финансирањето, имаме за цел да започнеме со изградба во следните неколку години.
Овие иницијативи ја нагласуваат нашата посветеност за модернизација на инфраструктурата на Македонија, поттикнување на регионалната соработка и подобрување на квалитетот на животот на нашите граѓани.
-Дел од стопанствениците се жалат дека се доцни со повратот на ДДВ, додека објаснувањето од даночните власти е дека мора да се направат потребните контроли, но и дека се утврдени многу обиди за манипулации од одредени компании. Која е вистинската состојба?
Мицкоски: Овие одложувања произлегуваат од неопходното зголемување на контролите и ревизиите за да се решат прашањата за измами и манипулации, кои се идентификувани. Владата ја признава фрустрацијата на чесните бизниси погодени од овие одложувања и е посветена на минимизирање на нивното влијание. Истрагите открија обиди на некои компании да го искористат системот за ДДВ преку лажни барања или други измамнички практики. Засилените контроли се од суштинско значење за заштита на јавните средства и за обезбедување правичност во даночниот систем. Даночната управа работи на модернизирање на своите процеси и справување со наследената неефикасност во управувањето со повратот на ДДВ. Спроведуваме мерки за да го забрзаме враќањето на средствата за бизнисите со докажано досие за усогласеност.
За таквите компании, повратот на средствата ќе се обработува со минимална контрола, намалувајќи ги доцнењата. Со искористување на технологијата, имаме за цел да автоматизираме многу аспекти на обработката на ДДВ, намалувајќи ја човечката грешка и неефикасноста.
Ние сме во постојана комуникација со бизнис заедницата за да одговориме на нивните грижи и да ги усовршиме нашите процеси. Како Влада сме посветени на создавање средина погодна за бизнисот. Во исто време, имаме одговорност да обезбедиме дека јавните средства се користат одговорно. Преку подобрување на процесите и зајакнување на надзорот, имаме за цел да изградиме поправеден, поефикасен даночен систем кој ги поддржува и бизнисите и пошироката економија.
-Би Ви поставила едно, можеби не тековно, но многу битно прашање за македонските граѓани. Имено, сега нашиот животен стандард е само 41 отсто од оној што го ужива просечниот европски граѓанин. Доколку нема поголеми геополитички турбуленции, колку време би ви било потребно за барем малку повеќе да се доближиме до тој квалитет на живот?
Мицкоски: Прашањето за подобрување на животниот стандард на македонските граѓани не е само економско прашање, туку централна политичка определба на оваа влада. Како што со право истакнавте, нашиот сегашен животен стандард е на 41% од европскиот просек, и тоа ја нагласува итната потреба од трансформативни стратегии за забрзување на економскиот раст и подобрување на квалитетот на живот.
Во изминатите 6 месеци откако е избрана, оваа Влада целосно е насочена кон надминување на штетните последици од затекната девастирана и назадувана економија. Наследивме индустрија во опаѓање, неисплатени плати, јавни претпријатија и акционерски друштва во доминантна државна сопственост во банкрот. Нашата влада постави јасна цел на раст од најмалку 3% БДП годишно, како што беше нагласено во неодамнешните дискусии и планови. И тука ќе дадам конкретен пример што успеавме да направиме за само пет месеци од преземањето на власта.
Според проценетите податоци на Државниот завод за статистика, стапката на раст на бруто-домашниот производ (БДП) во третото тримесечје од 2024 година тоа се месеците јули, август и септември, порасна за 3.0 %.
Само пет земји членки на ЕУ имаат повисока стапка на раст во третиот квартал, а што се однесува во регионот помала стапка на раст во третиот квартал има две земји членки на ЕУ, тоа се Грција и Бугарија со 2,4 проценти. Потоа можам да кажам дека додека растот на БДП на ЕУ остана скромен, на околу 0,3-0,4% квартално, нашите проекции за раст не ставаат во посилна позиција да ги надминеме регионалните врсници и да работиме на затворање на јазот со европскиот животен стандард.
Нашата економска политика не се однесува само на бројки – таа е за обнова на довербата и поставување на основата за државата да ја врати својата улога како регионален лидер. Ние продолжуваме со реформите за подобрување на јавната транспарентност, елиминирање на корупцијата и создавање средина каде што ќе можат да напредуваат и локалните и странските бизниси. Овие мерки се дизајнирани да обезбедат економскиот раст директно да се претвори во подобрување на платите, здравството, образованието и севкупниот квалитет на живот за сите граѓани.
-Корупцијата во земјава постојано е посочувана како еден од основните проблеми. Како ќе ја искорените или барем ублажите, и можете ли уште еднаш да ни објасните каква ќе биде робусната акција во судството која ја најавивте, кога би стартувала, но и како одговарате на коментарите дека тоа би било притисок врз правосудните органи?
Мицкоски: Корупцијата е постојано прашање и значајна пречка за економскиот раст, довербата на јавноста и интеграцијата во ЕУ. Оваа влада е посветена на директно справување со корупцијата, како преку системски реформи, така и преку решителна акција. Еден од првите чекори е зајакнување и деполитизирање на институциите. Ова вклучува обезбедување дека сите органи работат независно и нема повеќе лица кои ќе ја искористуваат својата моќ или позиција да нарачуваат пресуди и да конструираат случаи.
Зголемувањето на транспарентноста преку дигитализација на јавните услуги е клучен дел од нашата стратегија. Со намалување на бирократската дискреција во процесите како што се јавните набавки ќе успееме да ги минимизираме можностите за корупција, а со сигурност да ги заборавиме постапките на склучување на договори во четири очи.
Најавената силна акција во правосудството вклучува сеопфатни реформи, мора да има систем кој ќе функционира, да има одговорност за судиите и обвинителите кои не ги исполнуваат етичките стандарди или се вклучуваат во коруптивни практики. Не ја разбирам загриженоста дека овие реформи може да се сфатат како притисок врз судството. Сепак, нашиот пристап е вкоренет во почитувањето на владеењето на правото и имаме за цел да ја зајакнеме независноста на судството, а не да ја компромитираме.
За искоренување на корупцијата ќе биде потребно време, но нашата посветеност за градење поодговорен систем е непоколеблива. Ние имаме обврска да ги исполниме очекувањата на нашите граѓани.
-Најавивте три зацртани фази за можно решение за проблемот со Бугарија – робусна дипломатска акција, изнесување на чистата вистина на површина и решавање на проблемите дома. Деновиве имавте интензивни дипломатски средби со европски и американски официјални личности. Чувствувате ли можеби дека притисокот повеќе натежнува кон нас? Особено ако се знае дека другата страна го има неприкосновениот механизам – вето, што пред некој ден го употреби и за блокирање на Србија? Верувате ли дека овие три зацртани фази, ќе резултираат со одблокирање на македонскиот пат кон Европа?
Мицкоски: Неодамнешните состаноци со високите меѓународни претставници ја зајакнаа важноста на дијалогот. Меѓутоа, дипломатијата во овој случај не е за попуштање под притисок, туку за активно ангажирање на нашите меѓународни партнери за да се осигураме дека перспективата на државата е разбрана. Ја истакнавме нашата подготвеност да работиме конструктивно, се додека процесот го почитува нашиот суверенитет и национален идентитет. Додека Бугарија го задржува механизмот за вето, нашите напори се фокусираат на демонстрација дека европската интеграција е стратешка неопходност за стабилноста и просперитетот на регионот.
Ја користиме поддршката од сојузниците кои признаваат дека билатералните прашања не треба да ги поткопуваат пошироките цели на ЕУ. Решавање на домашните прашања – ја препознава важноста од зајакнувањето на националното единство и внатрешната стабилност. Моментално се работи на Патоказот за владеење на правото и Реформа во администрацијата, кои се основи за отворање на кластерот Фундаменти. Овие два патокази очекувам да бидат завршени во следните месеци и со тоа нашата држава и формално правно ќе биде подготвена за отворање на овој кластер.
Што се однесува до Уставните измени, многу јасно ја имаме изнесено нашата позиција, а таа е дека имаме подготвеност за носење на уставните измени, но пораката е јасна, носењето на уставните измени не треба да служи само за отворање на процесот. Ние мора да знаеме дека тој процес ќе заврши и кога. Со ова, настојуваме да го осигуриме процесот од отпочнување до завршување на преговорите. На ова инсистираме, бидејќи, во случај на повторна блокада понатаму, надежта помеѓу граѓаните ќе се изгуби во голема мера и ќе биде тешко да се убедат граѓаните дека ние еден ден ќе завршиме во Европската Унија. Цврсто веруваме дека овие три фази, извршени со доследност и решителност, на крајот ќе резултираат со напредок.
Поддршката од земјите-членки и институциите на ЕУ е клучна, и ние продолжуваме да се залагаме за фер и заснован на заслуги пристап кон пристапувањето.
Нашата цел не е само да го деблокираме патот на Македонија кон Европа, туку тоа да го направиме со достоинство и почит, обезбедувајќи иднина во која ќе се зачува нашиот идентитет и нашиот народ ќе има корист од можностите што ги дава европската интеграција.
