Хенри Кисинџер, контроверзниот нобеловец и моќен дипломат чија служба под двајца претседатели оставила неизбришлива трага во американската надворешна политика, почина во средата на 100-годишна возраст, соопшти неговата геополитичка консултантска фирма Кисинџер Асошиејтс.
Тој ќе биде погребан со семејството, а подоцна во Њујорк ќе се одржи јавен помен.
Кисинџер беше активен и откако го прослави стотиот роденден. Тој присуствуваше на состаноците во Белата куќа, објави книга за стилови на лидерство и сведочеше пред комисијата на Сенатот за нуклеарната закана од Северна Кореја.
Во јули 2023 година, тој ненадејно го посети Пекинг за да се сретне со кинескиот претседател Си Џинпинг, потсетува Гласот на Америка.
Како државен секретар во 1970-тите во администрацијата на Ричард Никсон, тој учествуваше во клучните глобални настани од таа деценија.
Неговите напори доведоа до дипломатско отворање на Кина, историски американско-советски разговори за контрола на оружјето, проширување на врските меѓу Израел и неговите арапски соседи и Парискиот мировен договор со Северен Виетнам.
Владеењето на Кисинџер како главен креатор на американската надворешна политика заврши кога Никсон поднесе оставка поради скандалот Вотергејт.
Сепак, тој остана дипломатска сила под наследникот на Никсон, претседателот Џералд Форд, и продолжи да изразува цврсти мислења до крајот на својот живот.
Додека многумина го пофалија Кисинџер за неговата брилијантност и широко искуство, други го опишаа како воен злосторник за неговата поддршка на антикомунистичките диктатури, особено во Латинска Америка.
Во подоцнежните години, неговите патувања беа ограничени поради обидите на другите нации да го уапсат поради претходната надворешна политика на САД, забележува Ројтерс.
Нобеловата награда за мир во 1973 година – која им беше доделена на Кисинџер и лидерот на Северен Виетнам, Ле Дук То, кој одби да ја прифати – беше една од најконтроверзните во историјата.
Двајца членови на Нобеловиот комитет поднесоа оставки поради изборите, а беа покренати прашања за тајното бомбардирање на Камбоџа од страна на Америка.
Форд го нарече Кисинџер „супер државен секретар“, но се осврна и на неговата грубост и самоувереност, што критичарите беа повеќе склони да ги нарекуваат параноја и егоизам.
Намуртено и со рапав глас со германски акцент, Кисинџер беше далеку од привлечен маж, но сепак разви репутација на заводник, а пред бракот излегуваше со голем број старлети во Вашингтон и Њујорк. Моќта – како што рече – е врвниот афродизијак.
Хајнц Алфред Кисинџер е роден во Фурт, Германија, на 27 мај 1923 година и се преселил во САД со своето семејство во 1938 година, пред нацистите да ја започнат својата кампања за истребување на европските Евреи.
Тој го „американизираше“ своето име во Хенри и стана натурализиран американски државјанин во 1943 година. Служеше во Армијата на САД во Втората светска војна и доби стипендија на Универзитетот Харвард, каде што магистрираше во 1952 година, а докторираше во 1954 година. Тој предаваше на Харвард во следните 17 години.
Во тоа време тој служеше како консултант на владините агенции, а во 1967 година беше врска на Стејт департментот со Виетнам. Тој ги искористи своите врски со администрацијата на претседателот Линдон Џонсон за да му обезбеди на тимот на Никсон информации за мировните преговори.
Кога Никсон победи на претседателските избори во 1968 година, тој го донесе Кисинџер во Белата куќа како негов Советник за национална безбедност.
Меѓутоа, процесот на „виетнамизација“ – кога товарот на војната беше префрлен од половина милион американски војници на јужно виетнамската армија – беше долг и крвав, обележан со големите американско бомбардирање на Северен Виетнам, бомбардирањето на пристаништата на северот и бомбардирањето на Камбоџа.
Кисинџер во 1972 година изјави дека „мирот е при рака“, но Парискиот мировен договор од јануари 1973 година беше само увертира за евентуалното комунистичко преземање на Јужен Виетнам две години подоцна.
Покрај неговата улога како советник за национална безбедност, тој беше назначен за државен секретар во 1973 година – давајќи му неоспорен авторитет во прашањата за надворешната политика.
Со интензивирањето на арапско-израелскиот конфликт, Кисинџер ја започна својата прва мисија „шатл-дипломатија“ – вид на високо личен и силен притисок дипломатија по која беше познат.
Триесет и два дена патување меѓу Ерусалим и Дамаск му помогна на Кисинџер да го постигне долгоочекуваниот договор меѓу Израел и Сирија за Голанската висорамнина окупирана од Израел.
Во обид да го намали советското влијание, тој се сврте кон главниот комунистички ривал на Советите, Кина, и ја посети земјата двапати, вклучително и тајна посета за време на која се сретна со премиерот Жу Енлаи. Резултатот беше историскиот самит на Никсон во Пекинг со Мао Це Тунг и последователното воспоставување на формални односи меѓу двете земји.
Аферата Вотергејт, која го принуди Никсон да поднесе оставка, едвај го пречекоруваше Кисинџер, кој не беше поврзан со прикривањето, и тој продолжи да служи како државен секретар кога Џералд Форд ја презеде функцијата во летото 1974 година.
Сепак, Форд го отстрани од функцијата советник за национална безбедност во обид да слушне повеќе идеи за надворешната политика.
Подоцна истата година, Кисинџер отпатува со Форд во Владивосток во Советскиот Сојуз, каде што претседателот се состана со советскиот лидер Леонид Брежњев и се договори за рамката на пактот за стратешко оружје. Тоа беше круна на напорите на Кисинџер да ги намали тензиите меѓу САД и Советскиот Сојуз.
Сепак, дипломатските способности на Кисинџер имаа граница – во 1975 година, тој не успеа да ги убеди Израел и Египет да се согласат на втората фаза на повлекување на Синај.
Во индиско-пакистанската војна во 1971 година, Никсон и Кисинџер беа силно критикувани за фаворизирање на Пакистан.
Кога Форд ги загуби изборите од Џими Картер, демократ, во 1976 година, деновите на Кисинџер на власт беа главно завршени. Следниот републиканец во Белата куќа, Роналд Реган, се огради од Кисинџер, за кого сметаше дека не резонира со неговата конзервативна изборна единица.
Кога ја напушти владата, Кисинџер формираше скапа, моќна консултантска фирма во Њујорк, која нудеше совети на светската корпоративна елита. Бил член на одбори на бројни компании и на различни форуми за надворешна политика и безбедност, пишуваше книги и стана редовен медиумски коментатор за меѓународни прашања.
По нападите на 11 септември 2001 година, претседателот Џорџ Буш го избра Кисинџер да ја води истражната комисија, но тој беше принуден да се повлече од комисијата поради противењето на демократите, кои видоа конфликт на интереси поради бројните клиенти на неговата консултантска фирма.
Хенри Кисинџер се развел од својата прва сопруга Ен Флајшер во 1964 година, со која имал две деца, а потоа се оженил со Ненси Магинс, соработничка на гувернерот на Њујорк, Нелсон Рокфелер, во 1974 година.
