По години поминати во дипломатската куќарка за кучиња, српскиот претседател Александар Вучиќ повторно е катапултиран во центарот на политичкото внимание благодарение на незаситниот апетит на Европската унија, особено Германија, за суровини потребни за производство на електрични возила, пишува Politico.
Германскиот канцелар Олаф Шолц планира в петок да дојде во ненадејна посета на Белград за да присуствува на потпишувањето на договорот за соработка меѓу ЕУ и Србија за увоз на минерали, вклучително и литиум, кои се клучни за дигиталната и зелената транзиција на ЕЕ потврдиле за Politiki три изворa запознаени со подготовките за патувањето.
Вучиќ претходно беше главно изолиран меѓу европските лидери поради неговите контроверзни флертувања со Русија и Кина, тензиите со Приштина и наводите за изборна измама. Германија, како најголем производител на автомобили во ЕУ, има силен интерес за обезбедување на литиум, особено во Европа за да се намали зависноста од Кина.
Сепак, невообичаено е Шолц да оди на такво патување на толку краток рок. Неговата канцеларија одби да ги коментира шпекулациите. Српската влада најави дека ќе ја рестартира работата на контроверзниот проект за ископ на литиум во западниот дел на земјата, по минатонеделната одлука на Уставниот суд со која беше поништено претходното откажување на рударската операција.
Претходната влада го стопираше проектот пред повеќе од две години и ги укина дозволите доделени на британско-австралискиот рударски гигант “Rio Tinto“ по масовните протести. Потпретседателот на Европската комисија Марош Шефчовиќ се очекува да учествува на церемонијата на потпишување на договорот, изјавиле за Politico двa извора запознаени со процесот.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен размислувала за патување во Србија, но нејзиното учество е неизвесно со оглед на тоа што утре мора да го добие мнозинството гласови во Европскиот парламент за да биде избрана за втор мандат.
Шефчовиќ во мај рече дека договорот за литиум со Србија може да биде финализиран „за краток временски период“. Рудникот Јадар, во близина на градот Лозница во западна Србија, содржи некои од најголемите европски резерви на литиум.
Вучиќ минатиот месец за Finacal Times изјави дека рудникот, кој се очекува да биде отворен во 2028 година, ќе произведува 58.000 тони литиум годишно. Со тоа би се задоволиле потребите за 17 отсто од производството на електрични возила во Европа или 1,1 милион автомобили.
Невладините организации за заштита на животната средина и жителите на Лозница предупредија дека изградбата на рудникот може да доведе до уништување на живеалиштата и загадување на водата. Многумина стравуваат и од потенцијалното раселување на жителите во областа.
Радомир Лазовиќ, копретседател на опозицискиот Зелено-лев фронт, изјави за Politico дека одобрувањето на рудникот од Уставниот суд е поврзано со политичко влијанија.
„Во земја во која институциите не работат, битките се крадат, Уставниот суд работи како на команда. Тешко е да се замисли дека истите овие институции ќе ги штитат интересите на граѓаните кога станува збор за животната средина, особено таквите високоризични проекти“, заклучи тој.
