Руската инвазија на Украина и дебатата за одговорот на Западот ме поттикна, заедно со многу други, да се заинтересираме за пошироката политика во регионот. Во тој контекст, неодамна пишував за Грузија и односите меѓу Ерменија и Азербејџан.
Друго итно прашање е потребата од НАТО и европска интеграција на Западен Балкан. Северна Македонија, со своите уникатни предизвици и неодамнешните политички промени, нуди вредни сознанија за комплексноста со која се соочуваат многу народи во овој регион.
Демократијата и повеќепартискиот систем во Северна Македонија беа воспоставени во 1990 година по децении комунистичко еднопартиско владеење. По изборите во мај 2024 година, македонскиот парламент изгласа нова конзервативна, централно-десничарска влада предводена од ВМРО – Демократска партија за македонско национално единство (ВМРО-ДПМНЕ). Спротивно на тоа, Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ), правен наследник на поранешната комунистичка партија, го доживеа својот најлош резултат во последните 34 години.
ВМРО-ДПМНЕ освои 58 пратенички места, додека СДСМ обезбеди само 18. Земјата ја избра и својата прва жена претседател, професорката Гордана Силјановска Давкова, поддржана од ВМРО-ДПМНЕ. Таа го победи актуелниот левичарски претседател Стево Пендаровски со 65 отсто од гласовите наспроти неговите 29 отсто.
Новиот премиер, Христијан Мицкоски, професор по инженерство и роботика од Скопје, водеше кампања за подобрување на економијата, запирање на одливот на мозоци и спроведување силни антикорупциски мерки.
Северна Македонија се соочува со значителни економски предизвици. Инфлацијата во изминатата година достигна 9,4 отсто, двојно повеќе од онаа во ЕУ, што предизвика големи финансиски проблеми за семејствата и домаќинствата. Фискалниот буџетски дефицит достигна 5%, што бара итна стабилизација на јавните финансии.
Покрај тоа, многу млади луѓе ја напуштаат Македонија во западните земји, предизвикувајќи недостиг на работна сила и растечки дисбаланс меѓу работоспособното население и пензионерите. Оваа демографска промена претставува предизвик за иднината на земјата.
Северна Македонија влезе во НАТО во 2020 година, откако го реши долгогодишниот спор за името со Грција. Земјата го промени официјалното име од „Република Македонија“ во „Северна Македонија“, потег што беше контроверзен дома.
И покрај надминувањето на „пречката за промена на името“ со Грција, пристапот на Северна Македонија во ЕУ сега е блокиран од Бугарија, која инсистира на уставни промени за заштита на бугарското малцинство во Македонија. Овој спор, вкоренет во историски, јазични и идентитетски прашања, ја забавува европската интеграција на Северна Македонија.
Последното големо проширување на ЕУ се случи пред 20 години, при што беа примени 10 земји од Балтикот, Централна Европа, Малта и Кипар. Слично проширување со „голем удар“ во моментов не е на маса, без јасна временска рамка за следното проширување на ЕУ. Заморот од проширувањето останува присутен во клучните главни градови на ЕУ, надополнет со сопствените предизвици на ЕУ со инфлацијата, енергијата, миграцијата и глобалната конкурентност.
Руската агресија против Украина од февруари 2022 година го смени геополитичкиот пејзаж, донесувајќи повеќе стратешко размислување на Запад во однос на проширувањето на ЕУ и НАТО, вклучително и на Балканот. Слободниот свет сега е ангажиран во глобален геополитички натпревар со Русија, Кина, Иран, Северна Кореја и нивните сојузници, поради што се потребни прилагодувања во одбраната, индустриската база, енергетската независност и консолидацијата на синџирот на снабдување.
За Северна Македонија и за Балканот, ова може да значи отворена врата за влез во ЕУ. Колку подолго Западен Балкан останува во геополитичка неизвесност без јасна временска рамка за членство во ЕУ, толку се поголеми шансите за малигни странски влијанија во регионот.
Северна Македонија и нејзината нова влада треба да бидат одговорни членки на НАТО, посветени на евроатлантските вредности и интеграции. На земјата и се потребни големи економски реформи на слободен пазар, со фокус на привлекување странски инвестиции. Додека тие работат на постигнување на ова, ЕУ и поширокиот Запад имаат одговорност да се справат со нив праведно и со стратешка јасност.
Интеграцијата на Западен Балкан, вклучително и Северна Македонија, во ЕУ и НАТО не е само прашање на регионална стабилност, туку стратешки императив за Западот. Како што растат глобалните геополитички тензии, важноста од консолидирање и усогласување на надворешните и безбедносни политики на САД, Обединетото Кралство и ЕУ станува сè поочигледна.
Со доведување на земји како Северна Македонија во јатото, Западот може да ја зајакне својата позиција во лицето на растечките предизвици од ревизионистичките сили: како Русија и другите автократски држави кои ги предизвикуваат правилата на меѓународниот поредок.
Патот напред може да биде сложен, бара трпение, дипломатија и посветеност на реформите од сите страни. Сепак, потенцијалните придобивки – постабилна, попросперитетна и стратешки усогласена Југоисточна Европа – многу ги надминуваат предизвиците.
Додека се движиме во овие турбулентни времиња, интеграцијата на Северна Македонија и нејзините балкански соседи не треба да се гледа како товар, туку како инвестиција во заедничката безбедност и просперитет на евроатлантската заедница.
АВТОР: Лорд Ешкрофт