Европската унија не е подготвена за потенцијална гасна криза, утврди Европскиот суд на ревизори (ECA), предупредувајќи дека Европската комисија не ја дефинирала цената на гасот што домаќинствата и компаниите можат да си ja дозволат и дека земјите-членки сè уште бегаат од билатералните договори за солидарност во понудата.
Европската унија за краток период, во неколку фази го намали увозот на руски гас, што предизвика криза во снабдувањето, наведуваат ревизорите.
Во вакви услови, цената на гасот нагло порасна, од 51 евро за мегават час во август 2021 година на дури 339 евра за мегават час една година подоцна, потсетуваат тие, а членките на ЕУ почнаа да ги субвенционираат цените на гасот и струјата, издвојувајќи околу 390 милијарди евра само во 2022 година со цел да се намали притисокот од растот на цените врз домаќинствата и компаниите.
До крајот на 2023 година, ЕУ успешно ја замени Русија со други добавувачи а цените се стабилизираа, паѓајќи на нивото пред кризата на почетокот на оваа година, се додава во ревизорскиот извештај.
Паралелно, Унијата е во криза на потрошувачката на гас, за планираните 15 отсто, иако не е јасно дали оваа цел е постигната благодарение на мерките или помогнале надворешни фактори, како што се високите цени и благата зима, се наведува натаму во извештајот на ревизорите.
Во исто време, земјите-членки ги наполнија своите магацини, но со достигнувањето на планираното ниво на исполнетост од 90 отсто, го достигнаа само нивото од предкризниот период, забележуваат ревизорите.
ЕУ, исто така, ја лансираше платформата за тргување со гас „AggregateEU“, но ревизорите не биле во можност да утврдат дали таа носи додадена вредност во споредба со постоечките платформи, бидејќи разликите во цените во одделните земји-членки од кризниот период значително се намалија пред нејзиното полансирање.
Притоа, Комисијата повеќепати потенцираше дека е важна достапната енергија, но до кризата не ја дефинираше ниту мереше достапноста, ниту пак создаде рамка за експлицитно решавање на ова прашање, посочуваат ревизорите.
Во 2020 година, во соопштението за печатот за цените и трошоците на енергијата во земјите-членки на ЕУ, Брисел наведе дека цените се движеле од 10 до 40 евра за мегават час во периодот од 2015 до 2019 година, но не коментирале дали граѓаните и компаниите можат да си дозволат енергија. по тие цени.
Комисијата во март минатата година се согласи со пазарните проценки дека цената на бензинот не треба да надмине 50 евра за мегават час во следната година, предупредувајќи дека според ревизорите тешко би можело да се намали потрошувачката по таа цена.
„Ова води до заклучок дека 50 евра за мегават-час може да биде плафон, чие надминување повлекува промена во однесувањето на домаќинствата и компаниите. Комисијата не посочи дека тоа е плафон на достапност“, пишуваат тие.
Денеска ЕУ е се повеќе зависна од снабдувањето со течен гас на светските пазари, што го зголемува ризикот од структурно повисоки цени и поизразени осцилации во случај на тесно снабдување, па затоа ЕУ мора да го зголеми акцентот на прифатливиот гас, сметаат тие.
Во исто време, многу земји-членки сè уште бегаат од склучување билатерални договори за солидарност, а некои од нив „би предвиделе и прекин на испораката на гас на соседот во случај на криза“.
„Комисијата веќе знаеше во 2014 година дека прекинот на испораките на руски гас ќе има значително влијание врз цените, но таа не создаде модели за влијанието врз потрошувачите и компаниите“, рече ревизорот Жоао Леао.
