Само раните утрински тргувања на азиските валутни пазари го запреа падот на британската фунта, која уште од објавувањето на главните фискални потези на новата премиерка Лиз Трас, беше толку силен што навестуваше создавање нови длабоки макроекономски нерамнотежи кои им се закануваат на британските граѓани и компании, пишува Јутарњи.хр.
Иако трговијата во Азија ги намали стравувањата дека падот на фунтата ќе продолжи неконтролирано, останува фактот дека фунтата падна најмногу во однос на американскиот долар меѓу валутите на Г10 во однос на американскиот долар, освен за јапонскиот јен, при што јапонската централна банка продолжува да води стимулативна монетарна политика која делумно предизвикува слабеење на националната валута, додека Банката на Англија е меѓу оние кои порано почнаа да ги зголемуваат каматните стапки.
Главната причина за слабеењето на фунтата од 20,4 отсто во 2022 година во однос на доларот е всушност глобалното зајакнување на доларот во однос на повеќето светски валути. Како по правило, доларот добива на сила секој пат кога се зголемува глобалната геополитичка тензија, а американската централна банка агресивно ги зголеми каматните стапки за да ја спречи инфлацијата. Во последните три наврати, Банката на федерални резерви ги зголеми каматните стапки за по 0,75 процентни поени, а носителите на одлуки во тој планетарен храм на парите проценуваат дека каматните стапки на федералните фондови следната година би можеле да достигнат и до 4,75 отсто, што, доколку се случи, ќе биде драстично зголемување на трошоците за задолжување на глобално ниво. Во овој контекст, треба да се набљудува нервозната реакција на валутните пазари по објавувањето на новите британски фискални мерки, кои во неизвесно време носат намалување на даночните приходи за неверојатни 45 милијарди фунти, што значи дека нето нивото на задолжување на Британија ќе расте многу.
Но, без оглед на необичната комбинација на левичарскиот популизам со либералните даночни намалувања на новата британска влада, не треба да има сомнеж дека изворот на неволјите на фунтата е новата јачина на американскиот долар. Поради неодлучноста во заострувањето на монетарната политика на Европската централна банка во однос на доларот, еврото драстично падна, па дури и Кина, земја која строго го контролира курсот во однос на кошничката на најважните светски валути, има проблеми да го одржи посакуваниот девизен курс. Сепак, дури и во Кина се случи јуанот (ренминби) да се лизне на најниското ниво во однос на доларот во последните две години.
Во сегашната ситуација падот на вредноста на домашната валута веќе никому не му одговара, бидејќи тоа значи увоз на инфлација од доларски увозни области, што е највидливо кај увозот на енергија и други суровини. Имајќи предвид дека развиените земји имаат проблеми со одржувањето на рамнотежата на девизниот курс во однос на доларот, не е изненадување што неразвиените земји веќе минуваат низ вистински драми. Во Нигерија и Сомалија, силниот долар толку ја зголеми инфлацијата на увезената храна, гориво и лекови што ризикот од глад повторно е пред вратата на многу домаќинства. Сите земји со прекумерни долгови деноминирани во долари сега се, сосема предвидливо, на работ на финансиски колапс. Секако дека во таа компанија е и Аргентина, а неисполнување (банкрот) се очекува и во Египет, но и во Кенија. Дури и робусните економии на големите пазари во развој, како што се Индија и Јужна Кореја, почнуваат да доживуваат структурни проблеми – како што е привлекувањето инвеститори – поради силниот долар. Од бразилскиот реал до тунискиот динар, валутите на земјите во развој тонат во однос на доларот, создавајќи препознатлива стадо психологија на пазарот на кој се повеќе земји, финансиски институции, компании и граѓани се обложуваат на доларот како безбедно засолниште. .
Есвар Прасад, автор на неколку книги за валути и еден од водечките светски експерти за валутни пазари, за „NYT“ едноставно тврди дека „остатокот од светот“ е во ситуација „без победа“ бидејќи американската ФЕД нема избор туку агресивно да ги зголеми каматните стапки за да се запре инфлацијата и да се спречи долгорочното влошување на економските перспективи. Така имаме ситуација кога САД – земја со значителни резерви на нафта и гас – успешно ја стабилизира цената на енергијата на домашниот пазар, но преку доларот, кој служи како глобална резервна валута, им прави проблеми на сите останати; мултинационалните компании и финансиските институции ги решаваат зделките со стоки или услуги претежно во долари, што е особено изразено во случајот со енергијата и храната, чии цени глобално се зголемуваат автоматски поради зајакнувањето на доларот. Долари сочинуваат „само“ 40 отсто од глобалните трансакции, но долгот на земјите во развој е претежно деноминиран во долари, без разлика дали инвеститорите/доверителите се од САД или не, што ги засилува проблемите предизвикани од слабеењето на домашната валута.
Сè на сè, кога Кваси Квартенг, новиот прв човек на британските финансии, објави нагло намалување на даночните приходи додека го подигна нивото на задолженост, тој се судри со нервозните валутни пазари кои имаа повеќе причини да го перципираат доларот како поатрактивна валута во споредба во секој случај до фунтата. Во исто време, Квартенг, што е интересно, не ја доби веднаш поддршката од гувернерот на Банката на Англија, Ендрју Бејли, кој одби веднаш да ги зголеми каматните стапки, но одлуката ја соопшти на редовниот состанок закажан за ноември. Банката на Англија појасни дека „нема да се двоуми да ги промени каматните стапки за се спушти инфлацијата на ниво од 2 отсто“, но остана нејасно зошто не и дале итна поддршка на фунтата.
Не е јасно дали најавата на Квартенг за нов среднорочен фискален план ќе делува како доволно силен седатив за нервозните валутни пазари бидејќи новата британска конзервативна влада допрва треба да покаже калкулации за тоа како имаат намера да го намалат односот на јавниот долг и БДП. Објавувањето на тој план се очекува на 23 ноември кога ќе ја добијат и прогнозата на независната Канцеларија за буџетска стабилност. До таа објава, новата британска влада ќе се држи до постојните планови за јавна потрошувачка, за да покаже фискална одговорност.
Иако Лиз Трас е британска конзервативка со ставови слични на оние на славната Маргарет Тачер, нејзината влада започна серија протекционистички и социјални мерки за да го блокира можниот раст на политичката популарност на лабуристите. Во тој политички маневар се обложија на иницирање посилен економски раст, но ја потценија нервозата на пазарите на капитал. Им се случи приносите на десетгодишните емисии на британскиот долг на почетокот на неделата да достигнат дури 4,4 отсто, а пред објавувањето на даночните намалувања да бидат на 3,5 отсто. Нервозата е толку голема што неколку британски банки го суспендираа пласманот на т.н хипотекарни заеми (вид на хипотекарни заеми) бидејќи очекуваат натамошен силен раст на каматните стапки.
Накратко, кога една конзервативна влада во исто време си поигрува со сет мерки кои обично ги носат левите популисти, а во исто време тие одат на либерални даночни намалувања, резултатот е мешавина која шири страв на пазарите, особено ако тие пазари се веќе исцрпени.
