Принципот дека реформите водат до членство во ЕУ повеќе не важи за земјите од Западен Балкан, пишува Франкфуртер алгемајне цајтунг во обемна анализа. Дали државите од Западен Балкан кои веќе преговараат за членство во ЕУ, како Србија, или очекуваат почеток на преговорите како Македонија треба да се приклучат на Унијата само финансиски и економски?
„По падот на Железната завеса Европската унија им даде на соседите на истокот ветување кое беше едноставно и ефикасно: станете успешни како нас, и тогаш ќе бидете едни од нас“, пишува новинарот Мајкл Мартенс во анализата за „Франкфуртер алгемајне цајтунг“, пренесува Дојче веле.
„Во мај 2004 година, ова доведе до прием на осум поранешни комунистички земји, како и на Кипар и Малта. Три години подоцна, следеа Романија и Бугарија, иако тие не го исполнија централниот критериум – функционална правна држава. Летото 2013 година, Хрватска беше последниот новодојденец кој се провлече низ бриселските порти. „Оттогаш, таа врата е затворена“, напиша Мартенс во написот објавен на порталот на весникот и, неколку дена порано, во печатеното издание.
„За шесте балкански држави кои сакаат да влезат во ЕУ – Албанија, Босна, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија – пораката е јасна: стариот принцип според кој ангажираните реформи во одреден момент водат кон членство во ЕУ веќе не важи“, се вели во текстот.
„Никој не го доживеа тоа појасно од Северна Македонија, која на барање на Грција, дури го смени и името на земјата за да може да започне преговори со ЕУ. Сепак, грчкото вето беше проследено со француско, а потоа и бугарско, овој пат поради наводно украдената историја и јазик на словенските Македонци. Процесот на проширување е полн со политички стапици кои немаат многу врска со реформските напори на земјите кандидати “, се наведува во анализата.
Се додава дека повеќе не се изненадени на Балканот откако францускиот претседател Емануел Макрон во јули 2019 година јасно изјави во Белград дека ЕУ нема да прифати нови членки се додека не се реформира одвнатре. Потсетуваме дека приказната не е нова: уште во 2005 година Берлинската фондација за наука и политика (SWP) во публикацијата забележа „растечки замор од проширувањето“ и се прашуваше „дали полноправното членство во ЕУ е единствената опција за долгорочна стабилизација“ Западен Балкан.
„Тоа прашање е порелевантно од кога било“, пишува Мартенс сега. „Ако членството не е реално – тогаш како ЕУ треба да се однесува кон регионот? Како да се зачува влијанието и да се спротивставиме на политичките ривали како Русија, Кина и Турција? Има многу идеи, а многу од нив и не се нови “.
Потсетува на текст објавен во Њујорк Тајмс во мај 2003 година од српскиот премиер Зоран Живковиќ, албанскиот премиер Фатос Нано и хрватските и македонските претседатели Сјепан Месиќ и Борис Трајковски. Уште тогаш тие побараа земјите од Западен Балкан да имаат пристап до кохезионите фондови на ЕУ – односно да бидат третирани финансиски како членки на ЕУ, иако тие немаат право на глас во Брисел.
За ова за Франкфуртер алгемајне зборуваше и Душан Рељиќ, шеф на канцеларијата на Брисел на ССП: „Населението од Западен Балкан не надминува 3,5 проценти од вкупното население во ЕУ“ Ако се мери според економската моќ, важноста на регионот е уште помала. Значи, не станува збор за огромни суми, туку за максимум три милијарди евра годишно. Но, правилно инвестираните структурни финансиски стимулации може да започнат многу во регионот “, наведува Рељиќ.
Тој посочува дека цели делови од регионот изумираат поради емиграцијата – претежно во насока на ЕУ. Без финансиска поддршка, смета Рељиќ, „општествата во регионот ќе крварат“. „Важен дел од економскиот раст што го постигнаа Романија и Бугарија во последниве години, и покрај падот на бројот на населението, произлегува од фактот дека двете земји користат структурни и кохезиони фондови на ЕУ.
Душан Рељиќ оди чекор подалеку – без економско зајакнување на средната класа, не може да се очекува зајакнување на владеењето на правото. „Средната класа не е гарант, но тоа е предуслов за либералната демократија. Големи делови од средната класа во моментов исчезнуваат. „Многумина остануваат во несигурна позиција и прифаќаат секаков вид популизам затоа што повеќе не веруваат во ништо“, рече Рељиќ за ФАЗ.
Новинарот Мајкл Мартенс додава дека со текот на годините имало различни варијанти на предлогот за прием на Западен Балкан во Европската економска област, кој покрај земјите на ЕУ ги вклучува и Исланд и Норвешка. Потсетуваме дека земјите од регионот се економски целосно свртени во правец на ЕУ, со кои спроведуваат околу три четвртини од размената на трговијата.
„Навистина, Турција, Русија или Кина – за чие влијание на Балканот честопати се забележува драматично предупредување – не играат скоро никаква економска улога во регионот (освен, во случајот на Москва, во енергетскиот сектор). Менувачниците од Белград до Тирана нудат евра, долари и швајцарски франци, но не и рубли или турски лири. Но, идејата дека земјите од регионот треба да се подготват за учество во Европската економска област досега честопати беше одбивана од Белград до Тирана. „Во таа идеја, тие видоа обид за измама на кандидатите за ЕУ како сурогат за ЕУ“, се вели во текстот.
За весникот во Франкфурт зборуваше и Весна Пусиќ, шефицата на хрватската дипломатија за време на пристапувањето во ЕУ, која ја смета за значајна идејата за економско и финансиско вклучување на регионот во ЕУ, но посочува и на примерите за Полска и Унгарија. Мартенс ја заклучува својата анализа на следниов начин:
„За новите пристапи мора да се разговара затоа што никој во регионот не верува во процесот на проширување во нејзината оригинална, позната форма. И имаат добри причини за тоа “.
