Еврокомесарот за преговори за проширување и европска соседска политика, Јоханес Хан го поздрави исходот од состанокот на политичките лидери што се одржа вчера во Скопје во присуство на амбасадорите на ЕУ и САД, јави дописникот на МИА од Брисел.
Во соопштение на Европската комисија, се цитира изјавата што Никола Груевски, Зоран Заев, Мендух Тачи и Али Ахмети ја дадоа по состанокот, а во која се вели дека тие како лидери на главните политички партии се согласиле повторно да ја потврдат својата целосна посветеност на договорот од 2-ри јуни и да продолжи дискусијата за негова целосна имплементација на лидерско на ниво на 29 јуни.
– Ние, исто така, даваме поддршка на транспарентното ракување од страна на ЕУ со текстот на овој договор, како и на сите специфични препораки во однос на системските реформи во областа на владеењето на правото што треба да се спроведат во интерес на сите граѓани, го цитира Еврокомисијата договорот од Скопје.
Во однос на договорот на македонските политички лидери, неформалната Влада на Европската унија обезбеди приоритети за итна реформа на релевантни прашања од владеењето на правото, потенцирајќи многу приоритети што според ЕК „Република Македонија треба да ги исполни во областа на владеењето на правото и основните права, деполитизација на јавната администрација, слободата на изразување и изборните реформи“.
– Овие реформски приоритети се изготвени од страна на Европската комисија, врз основа на претходно издадени препораки и претходно договорените реформски приоритети во овие области, што се потврдија и надополнија од страна на наодите од група на високи експерти. Тие се наменети за решавање на системски слабости својствени на одлуки и содржината на откровенијата од откриеното прислушување, како и повеќе поврзани слабости што придонесоа за ситуација која доведе до сегашната политичка криза, наведува Еврокомисијата.
Притоа, официјален Брисел наведува дека следењето и спроведувањето на овие реформски приоритети ќе се остварува преку контакти со сите релевантни чинители и Пристапниот дијалог на високо ниво (ХЛАД), заедно со други реформски приоритети што се вклучени во него, како на пример меѓуетничките односи и економското управување (вклучувајќи управување со јавните финансии), пренесува МИА.
– Овие итни приоритети за реформа мора да се читаат во врска со подеталните техничката група на „препораки од високи експерти“ за системското владеење на законот во врска со следењето на комуникациите, што се откриени во пролетта оваа година, при што сите треба да се спроведат во целост. Претходните препораки дадени во Извештајот за напредокот и во рамките на Дијалогот на високо ниво продолжуваат да важат – наведува ЕК во препораката до Македонија.
Конкретно, неформалната Влада на ЕУ, во делот на владеењето на правото и судството, бара:
– Деполитизација на назначувањето и унапредувањето на судиите и јавните обвинители, во пракса, не само во теорија, врз основа на транспарентни, објективни и строго врз основани на заслуги критериуми, што ќе се применуваат во транспарентна и отворена постапка.
– Да се воспостави хармонизиран систем за управување со перформанси врз основа на квалитативни и квантитативни стандарди, како основа за сите одлуки во кариерата.
– Да се отстранат елементите на системот на дисциплина и разрешување на судиите што во моментов се мешаат во независноста на судството и во законодавството и практиката.
– Обезбедување на професионалност на Судскиот совет, во практика не само во теорија (т.е. јасен и предвидлив тест за примена на законското барање за “истакнат адвокат”).
– Да се обезбеди повеќе про-активна улога од страна на Судскиот совет и повисоките судови во заштита на судиите од попречување на нивната независност (и преку подобрување на комуникациски стратегии и преку одлучна акција по жалби на пречки или притисок).
– Подобрување на квалитетот на обуката, буџет и автономија на Академијата за судии и обвинители (и да се поттикнат назначувања на националните судии).
– Обезбедување на објавување на сите судски одлуки во рамките на јасни рокови наметнати со закон (и да се обезбеди целосна “истрага” и олеснување на пристапот).
– Развивање на учинокот на вкупната должина на постапката, со посебен фокус на “старите случаи”.
– Да се обезбеди брзо извршување на сите пресуди против земјата (особено преку развивање на практични и крајно ефективни мерки за секоја категорија на случаи).
Во однос на функционирање на судскиот и парламентарен надзор на следењето на комуникациите, Еврокомисијата препорачува:
– Да се обезбеди јасна поделба на овластувањата и прописите во врска со следењето на комуникациите за водење на кривична постапка, од една страна, и за безбедносните цели од друга страна.
– Да се отстрани посредничката функција на Управата за беднесност и контраразузнување (УБК) како “чувар” за следењето на активностите за спроведување на законот (полиција, царина, финансиска полиција).
– Да се отстрани директниот пристап на УБК до техничка опрема што дозволува надгледување на комуникациските сигнални телеком-провајдери (т.е. целосно отстранување на практичната и техничката способност на УБК да ги фаќа комуникациите директно).
– Појаснување во закон и во пракса дека давателите на телекомуникациски активираат и пренасочуваат сигнали до надлежните за спроведување на законот (полиција, Царинската управа и Финансиската полиција) или агенции за безбедност (Управата за безбедност и контраразузнавање – УБК), Агенцијата за разузнавање и Министерството за одбрана е воената безбедност и разузнавање) само по претходен прием на судски налог, а само за целите на законски преминувања.
– Воведување алатки за управување со ризик да се насочуваат и водат сите разузнавачки операции, како и засилена безбедност на податоците и складирање.
– Да се обезбеди соодветна обука на вработените за заштита на податоците, основни права, професионална етика и интегритет.
– Да се обезбеди непосредно и редовно одржување на соодветните парламентарни комисии за следење на комуникациите и безбедност и контраразузнавање и нивна лесна работа.
– Да се обезбеди усогласеност на овој Комитет со нивните законски обврски за известување, како и нивна способност да се добијат без пречка потребните податоци, сведоштва, техничка помош и пристап, потребно за производство на овие извештаи.
А, за независни регулаторни, супервизорски и надзорни тела, Брисел од Македонија бара најпрво да се обезбеди доволно автономија на независните регулаторни, супервизорски и надзорни тела, не само во теорија, туку во практика, со цел ефикасно да дејствуваат и да се ослободени од политички притисок. Ова, според Еврокомисиајта бара не само про-активни напори од органите, туку и политичка волја на сите други учесници што ќе им овозможи да ги извршуваат своите функции како што е предвидено со закон, вклучително и преку распределба на доволни финансиски средства.
Исто така, од Македонија се бара да обезбеди дека членството во независните регулаторни тела е врз основа на професионална компетентност, професионално искуство релевантно за областа и компаративни заслуги. А, потребно е и да се обезбеди дека препораките на Народниот правобранител и други советодавни тела се следат од страна на сите државни органи со целосно почитување на законот и принципот на отчетност.
Брисел бара и да се обезбедат ефективни законски санкции за непочитување на барањата и препораките на независните тела и да се обезбеди дека Канцеларијата на Народниот правобранител е во целосна согласност со Париските принципи.
Во врска со Антикорупциската политика и законодавство, неформалната Влада на Европската унија, во својот предлог за спроведување на итни мерки во Македонија бара воспоставување веродостојна евиденција на корупцијата на високо ниво, а особено да се осигура дека сите тела за спроведување на законот и на надзорни тела имаат доволно автономија да дејствува самостојно во согласност со законот (кредибилитетот на евиденција на тековниот резултат што пати од недостаток на голем број на случаи на високо-позиционирани лица последниве години).
Општо земено, според Брисел, борбата против корупцијата треба да се зајакне, како и да се подобри контролата на судир на интереси и имотот на избраните и именуваните функционери преку воспоставување централен регистар на ваквите официјални лица. А, се препорачува и работа со експерти на ГРЕКО за воспоставување нов, сеопфатен механизам за заштита од т.н. “свиркачи” во согласност со последните препораки на Советот на Европа и најдобрите европски практики.
Комисијата има препорака и за лустрацијата, каде според неа „треба да се отстранат сериозните недостатоци и да ревидира/укине Законот за лустрација и неговото спроведување (посебно во врска препораките на Венециската Комисија) во однос на привремените временски ограничувања. Во овој дел се препорачуваат мерки за заштита од политички, идеолошки или партиски причини кои се користат како основа за лустрација и исклучување на лицата на приватни или полуприватни позиции и посилни механизми за заштита на идентитетот на предмети до конечната судска одлука.
Еврокомисијата препорачува и деполитизација на јавната администрација и тоа преку:
– Спроведување на ригорозно нова законска рамка, Закон за административни службеници и Закон за јавни службеници, со целосно почитување на принципите на транспарентност, заслуги и правична застапеност.
– Политиките за вработување треба да ги следат принципите на транспарентност, заслуги и правична застапеност во јавната служба и преку отворена процедура и да нема натамошни вработувања кои не ги почитуваат правилата.
– Да се воведе мораториум на имплементацијата на Законот за трансформација на привремените позиции во постојани договори додека принципот на заслуги не биде под целосна опсервација во процесот на трансформација.
– Обезбедување податоци за вкупниот број вработени во јавните служби во сите владини министерства, агенции и други органи, поделени по сектори.
Официјален Брисел предлага итни изборни реформи, кои според препораката, треба „да се завршат во согласност со заложбите на ОБСЕ/ОДИХР и препораките на Венецијанската комисија, вклучувајќи и зголемување на обемот и можностите за поднесување жалби и приговори, обезбедувајќи доволна поделба меѓу државата и активностите на политичките партии и да се обезбеди двопартиски пристап на изборните органи на сите нивоа“.
Исто така, се бара да се спроведе ревизија на Избирачкиот список, во согласност со заложбите и препораките на ОБСЕ/ОДИХР и оценка на точноста и комплетноста на гласачките податоци особено во однос на можните дупликат-гласачи, запишани избирачи посебно со детали од лична карта и пасош и адреси со голем број на регистрирани гласачи.
Се бара и да се идентификуваат области на потенцијално подобрување на точноста на гласачките податоци и да се ревидира и подобри точноста на Избирачкиот список.
ЕК бара спроведување на препораките на Комитетот за истрага од 2013 година во однос на подобро функционирање на Парламентот и закажување на неговата работа. А, на крајот во препораката за итни реформи до македонските политички чинители, Брисел се осврнува медиумите и слободата на изразувањето. Притоа, во однос на јавниот сервис се бара “Обезбедување на материјални докази за тековните политики, организација, обука и уредувачки реформи во рамките на јавниот радиодифузен сервис, со цел решавање на редовните критики од минатото во врска со недостатокот на политичка независност и недостиг на балансирано известување, како и да обезбеди информативна, високо-квалитетна содржина”.
Во однос на рекламирањето на Владата, Еврокомисијата бара воспоставување строги правила за рекламирање на Владата врз основа на транспарентни, објективни и недискриминаторски критериуми. Исто така се бара да се обезбеди целосна транспарентност на рекламите на Владата (не само за трошењето на јавните финансии, но, исто така и за корисниците и содржината). Во овој дел, Брисел инсистира и да се развие механизам за неплатени јавни огласи од карактер на вистински јавен интерес.
Во однос на пристапот до информации, ЕК вели дека треба да се имаат предвид главните пречки со кои новинарите се соочуваат во добивањето информации од јавен карактер (на пример неуспехот на надлежните органи да одговорат на многуте барања за информации, неоправдано прекумерната употреба на “доверливи” документи што не се од таква природа).
На крајот, во однос на клеветата, Европската комисија го бара следното од Македонија:
– Намалување на бројот на случаи на клевета што би се постигнало во судовите преку: ревидирање на законската регулатива и да се отстрани “чест”, “достоинство” и “навреда” од типот на случаи кои повеќето се одгледуваат под законска дефиниција за навреда и кои потпаѓаат надвор од опсегот на клевета, во смисла на член 10 од Законот.
– Ревидирање на процедуралните правила за да се исклучат неважните случаи и наместо тоа зголемување на употребата на медијација за нивно решавање.
– Поддршка и промовирање на поголема употреба на саморегулацијата како алтернатива на судските постапки.
– Гаранција и спроведување, на политичко ниво, остварување на соодветна воздржаност од страна на политичарите и јавните функционери кои не треба да прибегнуваат кон акции за клевета во согласност со принципите.
