Лидерите на ЕУ денеска ќе се сретнат на неформален состанок во Брисел каде се очекува по изборите за Европскиот парламент (ЕП) да разговараат за распределбата на водечките позиции во европските институции.
Европскиот совет, кој ги обединува шефовите на држави и влади на ЕУ, има централна улога во одредувањето на идните високи позиции во ЕУ, односно ова тело го избира претседателот на Европскиот совет, предлага кандидат за претседател на Европската комисија и го назначува високиот претставник на ЕУ за надворешни работи и безбедносна политика.
Официјален договор за распределба на функциите се очекува на формалниот самит на Европскиот совет на 27 и 28 јуни.
„По изборите за Европскиот парламент, лидерите на ЕУ ќе разговараат за следниот институционален циклус“, се наведува во најавата за неформалниот состанок на Европскиот совет.
Европскиот совет го назначува претседателот на Комисијата со квалификувано мнозинство и треба да ги земе предвид резултатите од изборите за ЕП. Европскиот парламент потоа го избира претседателот на Комисијата, а за избор на лидер на Комисијата мора да гласаат најмалку 361 од 720 членови на ЕП.
Бидејќи централнодесничарската Европска народна партија (ЕПП) освои најмногу мандати на изборите за ЕП, таа политичка група во ЕП има најголем мандат да го номинира својот водечки кандидат – актуелната претседателка на ЕК Урсула фон дер Лајен – за претседател на ЕК.
Според медиумите, начелно е договорено функцијата претседател на ЕК да и припаѓа на ЕПП, функцијата претседател на Европскиот совет на социјалистите, а функцијата висок претставник на ЕУ за надворешни работи и безбедносна политика на либералите.
Сепак, како што се наведува на веб-страницата на Европскиот парламент, не се очекува да бидат донесени некои конечни одлуки за време на неформалната вечера, не само затоа што официјална одлука не може да се донесе на неформален состанок, туку и поради тоа што претседателот на Европската Советот мора да се консултира со раководството на Европскиот парламент.
Сепак, би можело да се одлучи за постапката што треба да се следи за да се соберат различни ставови за распределбата на првите позиции.
ЕПП веќе посочи дека полскиот премиер Доналд Туск и грчкиот премиер Киријакос Мицотакис ќе ги водат преговорите во име на оваа политичка групација за водечките позиции, додека Партијата на европските социјалисти ги назначи германскиот канцелар Олаф Шолц и шпанскиот премиер Педро Санчез. како нејзини преговарачи.
Групата либерални партии ќе ја претставуваат естонската премиерка Каја Калас и белгискиот премиер во заминување Александар де Кроа, кои се споменуваат и како кандидати за функцијата висок претставник на ЕУ за надворешна политика и безбедност.
Актуелната претседателка на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, треба да им се придружи на колегите за време на дискусијата за резултатите од изборите за ЕП, но најверојатно ќе ја напушти просторијата за време на дискусијата за кандидатите за лидерски позиции во ЕУ.
Нејзиното учество на овој неформален самит предизвика шпекулации во последниве денови, особено за нејзината релација со претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, кој наводно сакал да ја спречи фон дер Лајен да присуствува на состанокот.
Според медиумите, меѓу Мишел и фон дер Лајен постои долгогодишно ривалство, што најдобро се одразува во скандалот „Софагејт“ пред неколку години кога Мишел побрза да седне на столчето до турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган за време на една посета на Турција, поради што фон дер Лајен седеше на софата.
Германскиот канцелар Олаф Шолц, кој јавно не ја поддржа Фон дер Лајен, рече дека верува оти многу брзо ќе се донесат одлуки за највисоките позиции во ЕУ, вклучувајќи го и реизборот на Фон дер Лајен за претседател на ЕК.
На средбата денеска треба да присуствува и претседателката на Европскиот парламент Роберта Мецола.
Доколку лидерите на ЕУ на состанокот на Европскиот совет одржан на 27 и 28 јуни решат да и дадат втор мандат на фон дер Лајен, европратениците би можеле да гласаат за нејзиниот избор веќе на 18 јули, за време на првата пленарна седница на новото свикување на ЕП, а во спротивно за претседателот на Комисијата ќе се гласа во средината на септември.
Се очекува лидерите на ЕУ да ја усвојат агендата за периодот од 2024 до 2029 година на формалниот состанок на Европскиот совет на 27 и 28 јуни.
Европската народна партија освои најмногу мандати на изборите за Европскиот парламент, а оваа политичка група и Прогресивната алијанса на социјалистите и демократите традиционално ќе останат двете најголеми политички групи во ЕП.
Конститутивната седница на ЕП ќе се одржи од 16 до 19 јули.
